เด็กที่ไม่มีความสุขในชีวิตมักกล่าวโทษว่าเป็นความผิดของพ่อแม่ที่ทำให้ตนต้องเกิดมา ส่วนพ่อแม่ที่ตกยากลำบากทุกข์ร้อนกับการมีลูกก็กล่าวโทษลูกว่าเป็นมารหัวขน สรุปว่าคนเราจะหาความผิดกันก็เอาผิดกันได้ตั้งแต่เกิด
ในแง่ศาสนาบอกว่า คนเราไม่ได้ผิดตั้งแต่เกิด ถ้าชีวิตลำบาก ถ้าชีวิตเป็นทุกข์ หรือเห็นว่าการมีชีวิตคือความผิดพลาดก็หาใครมารับโทษไม่ได้เพราะต้นเหตุของความผิดเริ่มขึ้นก่อนใครจะมาเกิดเสียอีก บุญหรือบาปไม่มีทางเกิดขึ้นลอย ๆ สิ่งมีชีวิตทั้งหลายหลงก่อบาปเพราะไม่รู้ว่าจะนำภัยมาสู่ตน หรือทำบุญก็ไม่รู้ว่าจะมีรางวัลแบบไหนมากำนัล มุมมองเรื่องนี้อาจเปลี่ยนไปถ้าเห็นความจริงว่าแค่ผิดที่กายก็เปื้อนใจได้และเมื่อใจเปื้อนบ่อยในที่สุดย่อมมืดมนและพูดว่า “ไม่รู้คือไม่ผิด” ซึ่งใช้ได้กับมนุษย์เท่านั้นแต่ธรรมชาติจะตัดสินว่า “แค่ไม่รู้ก็ผิดแล้ว” เพราะความไม่รู้กฎนั่นแหละคือต้นตอสำคัญของการทำผิดกฎทั้งปวง ใน “สัพพลหุสสูตร”
โทษของความไม่รู้ของ …