จากการที่ข้าพเจ้าได้รับโอกาสจากหน่วยงาน และหัวหน้าฝ่ายโสตฯ ให้ไปศึกษาดูงานเพื่อเพิ่มประสบการณ์การเรียนรู้ด้านการปฏิบัติงาน จากการประสบการณ์การปฏิบัติงานของบุคลากรและการบริหารจัดการห้องสมุดของสถาบันต่าง ๆ ในยุคของการเปลี่ยนแปลงด้านเทคโนโลยีที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ซึ่งแนวทางการพัฒนาองค์กรของห้องสมุดสถาบันต่าง ๆ อันเป็นผลมาจากความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยี ซึ่งเป็นการสร้างความท้าทายสำหรับการบริหารจัดการของห้องสมุดต่อการพัฒนาองค์กรให้ก้าวทันต่อความเปลี่ยนแปลง
ประเด็นของการของการนำเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT : Information and Communication Technology) เข้ามาใช้ในการพัฒนาการปฏิบัติงานบริการและเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการองค์กรด้วยการประสานสัมพันธ์และเชื่อมโยงเครือข่ายการดำเนินการไปสู่สังคมแห่งภูมิปัญญา การส่งเสริมการเรียนรู้ การทำองค์กรให้เป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ การจัดการและการแบ่งปันความรู้ การสร้างสมดุลระหว่างชีวิตส่วนตัว ชีวิตการทำงาน การสร้างให้บุคลากรเป็นผู้รักการเรียนรู้ และใฝ่หาความรู้ด้วยตนเอง ด้วยการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง
 ซึ่งสามารถช่วยปรับปรุงการทำงานและการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมขององค์กรให้ทันกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นทั้งภายในและภายนอกองค์กร โดยการพัฒนาระบบงานคอมพิวเตอร์ ระบบฐานข้อมูลสารสนเทศ ด้วย ระบบอิเล็กทรอนิกส์ เพื่อการเข้าถึงข้อมูลสารสนเทศของผู้ใช้บริการที่ง่าย สะดวก รวดเร็ว ช่วยลดภาระของบุคลากรในงานประจำทั้งหลาย ทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ในงานบริการ เพื่อสร้างความคล่องตัวและข้อได้เปรียบสำหรับองค์กรแห่งการเรียนรู้
ที่สำคัญการเข้าถึงข้อมูลสารสนเทศจะเพิ่มขึ้นตามการเพิ่มของการเชื่อมโยงเครือข่าย ดังเห็นได้จากการศึกษาดูงานที่ ห้องสมุดสถาบันต่าง ๆ คือ
1.การให้บริการทางโทรศัพท์ภายใน ของศูนย์บรรณสารและสื่อการศึกษา ม.เทคโนโลยีสุรนารี โดยมีการจัดตั้งโทรศัพท์ไว้ตามจุดต่าง ๆ สำหรับผู้ใช้บริการโทรหาเจ้าหน้าที่ในกรณีที่มีปัญหาการใช้บริการ ซึ่งผู้ใช้จะได้ไม่ต้องวิ่งหาเจ้าหน้าที่ด้วยข้อจำกัดของเจ้าหน้าที่ที่มีจำนวนน้อย แต่มีภาระงานที่รับผิดชอบหลายหน้าที่ ซึ่งเป็นกลยุทธ์ที่ใช้แก้ปัญหาเรื่องของจำนวนบุคลากรมีจำนวนน้อย และเป็นการอำนวยความสะดวกกับผู้ใช้ไม่ต้องเดินหาเจ้าหน้าที่แต่รับบริการตามความต้องการของผู้ใช้
2.การให้บริการ iPad, iPod, ตู้ฟังเพลง ซึ่งเป็นทางเลือกสำหรับการเข้าถึงข้อมูลสารสนเทศทั้งด้านนันทนาการและวิชาการ การประชุมผู้บริหารโดยใช้ระบบ วีดีโอ conference เพื่อลดการเดินทางที่มีประหยัดทั้งเวลาและงบประมาณ
3. การมีเครื่องยืม – คืน และ ตู้รับคืน หนังสืออัตโนมัติ เพื่ออำนวยความสะดวกผู้ใช้ ซึ่งเป็นระบบที่สามารถแจ้งผลของการเสียค่าปรับ หรือค้างส่ง โดยเจ้าหน้าที่ไม่ต้องมีภารกิจเรื่องการทวง สารสนเทศประเภทต่าง ๆ
4.การพัฒนาบุคลากร ด้วยการจัดกิจกรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ (KM) ทุกสัปดาห์ เพื่อการกระตุ้นและปลูกฝังการพัฒนาตนเองให้เกิดการเรียนรู้ การทำงานเป็นทีม การสร้างนวัตกรรมใหม่ ๆ เช่น การจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของผู้ไปฝึกอบรม โดยนำองค์ความรู้ที่ได้มาแลกเปลี่ยนให้เพื่อน ๆในองค์กรได้รับรู้ รับทรบ  แล้วประมวลผลขององค์ความรู้ที่ได้แลกเปลี่ยนนั้นเผยแพร่ โดยใช้ Blog เป็นสื่อกลาง หรือ กิจกรรมอื่น ๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อองค์กร การทำงาน และเพื่อนร่วมงาน
5.การสร้างอัตลักษณ์ หรือ จุดเด่น ขององค์กรที่สื่อถึงความเป็นตัวตนขององค์กร เช่น การสร้างบรรยากาศภายในองค์กรห้องสมุด ที่สื่อถึงความเป็นวัฒนธรรมของภาคอีสานและความทันสมัยด้านทคโนโลยี ซึ่งห้องสมุดพระราชวังสนามจันทร์อาจสร้างอัตลักษณ์ที่สื่อถึงความเป็นศิลปะ ความเป็นสีสันสดใส ความเป็นห้องสมุดที่มีบรรยากาศของห้องสมุดที่มีความเงียบสงบ  เป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้อย่างเป็นรูปธรรม ด้วยวิธีตั้งกฎกติกา และสามารถปฏิบัติตามได้โดยมาตรฐานเดียวกัน เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ของผู้ใช้บริการให้มีระเบียบวินัยมากขึ้น
6.การบริหารงานโดยนำ กลยุทธ์ R&D คือ การจะสร้างสรรค์  การพัฒนางาน ซึ่งผู้ใช้บริการ ผู้ปฏิบัติงาน มีส่วนสำคัญในการให้ข้อมูลสารสนเทศเพื่อการพัฒนา ดังนั้นการพัฒนาระบบงาน การวิจัยสำรวจ มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการพัฒนาองค์กรให้ก้าวทันกับการเปลี่ยนแปลง และมีการพัฒนาอย่างยั่งยืน
7.การสร้างความร่วมมือและเครือข่ายการทำงานและการให้บริการฐานข้อมูลสารสนเทศในระหว่างสถาบันการศึกษาต่าง ๆ ในเขตใกล้เคียง เป็นการสร้างสัมพันธภาพและ แลกเปลี่ยนเรียนรู้การทำงานที่หลากหลาย และมีการให้บริการที่เข้าถึงผู้ใช้บริการเพิ่มขึ้น ซึ่งในอนาคตอันใกล้ การสร้างเครือข่ายความร่วมมือไม่เพียงแต่มีเฉพาะในประเทศไทย แต่คงต้องมีการสร้างความร่วมมือในระดับอาเซียนเพื่อความเป็นสากลเพิ่มขึ้น
8.การเตรียมความพร้อมเข้าสู่ประชาคมอาเซียนในปี พ.ศ. 2558 ซึ่งห้องสมุดส่วนใหญ่ให้ความสำคัญในด้านการวางแผนพัฒนาบุคลากร การประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับประชาคมอาเซียน การเตรียมข้อมูลสารสนเทศสำหรับการเข้าถึงข้อมูลต่าง ๆ ของประชาคมอาเซียน ทั้งของเจ้าหน้าที่และผู้ใช้บริการ เช่น การจัดมุมอาเซียน การจัดบรรยากาศในองค์กรที่สื่อถึงความเป็นประชาคมอาเซียน การจัดอบรมภาษาอังกฤษให้กับบุคลากร การประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับอาเซียน เป็นต้น
จะเห็นได้ว่าความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีสามารถปรับเปลี่ยนห้องสมุดให้มีการดำเนินงานที่ทันสมัย สำหรับการบริหารจัดการงานด้านบริการข้อมูลสารสนเทศเพื่อสร้างความคล่องตัวและความเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ อีกทั้งเทคโนโลยียังทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์เชิงกลยุทธ์ ทำให้เกิดข้อมูลและความรู้
รวมทั้งเป็นการผลักดันให้เกิดวัฒนธรรมใหม่ ในการคิดนอกกรอบซึ่งทำให้เกิดนวัตกรรมใหม่ ๆ  การใช้เครื่องคอมพิวเตอร์เป็นสื่อ การใช้เทคโนโลยีการสื่อสารที่ทันสมัย การใช้สื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น ระบบ web internet, จะช่วยให้บุคลากรที่มีฐานปฏิบัติงานต่างพื้นที่ ได้มีโอกาสทำงานร่วมกัน และสามารถสนองความต้องการในปฏิบัติงานเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานขององค์กรได้
นอกจากนี้ผลจาการนำเทคโนโลยีมาใช้ ช่วยลดภาระงานของบุคลากรในงานประจำไปได้มากและเร็วขึ้น ผลคือบุคลากรจะมีเวลาเหลือ โดยสามารถปฏิบัติงานอื่นได้อีกหลายหน้าที่ตามสายงานของตนเอง ซึ่งจัดได้ว่าเป็นการพัฒนาบุคลากรอีกช่องทางหนึ่ง และเป็นฐานความคิดในการรับสมัครบุคลากรเข้ามาปฏิบัติงานในอนาคตที่ต้องคำนึงถึงผู้ที่มีความสามารถ และทักษะ ที่หลากหลาย หรือ พัฒนาบุคลากรที่มีอยู่ให้สามารถปฏิบัติงานได้หลายหน้าที่ด้วยวิธีการสับเปลี่ยนหมุนเวียนงาน การสอนงาน การฝึกอบรม
ขณะที่ความรับผิดชอบต่อหน้าที่ ความเสียสละในการปฏิบัติงาน อาจเป็นหัวใจสำคัญต่อการพัฒนางาน พัฒนาองค์กร ให้ก้าวทันกับการเปลี่ยนแปลงและเกิดพัฒนาอย่างยั่งยืน แต่ทั้งนี้เรื่องของขวัญและกำลังใจ การให้โอกาสการทำงาน การรักษาคนเก่ง การเป็นตัวแบบที่ดี  การสื่อสาร การทำความเข้าในนโยบาย วิสัยทัศน์ ขององค์กรกับบุคลากร ซึ่งเป็นหน้าที่ของหัวหน้าในการขับเคลื่อนให้บุคลากรเกิดความผูกพันและมีความจงรัก-ภักดีต่อองค์กรในการช่วยการสร้างสรรค์ผลการปฏิบัติงานที่มีประสิทธิภาพ ก้าวทันกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น
ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา
1. ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีสามารถปรับเปลี่ยนห้องสมุดให้มีการดำเนินงานที่ทันสมัยในการบริหารจัดการงานด้านบริการข้อมูลสารสนเทศเพื่อสร้างความคล่องตัวและความเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ ได้แก่
– เทคโนโลยียังทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์เชิงกลยุทธ์ ทำให้เกิดข้อมูลและความรู้ รวมทั้งอาจเป็นการผลักดันให้เกิดวัฒนธรรมใหม่ในการคิดนอกกรอบซึ่งทำให้เกิดนวัตกรรมใหม่ ๆ
– การใช้เครื่องคอมพิวเตอร์เป็นสื่อ การใช้เทคโนโลยีการสื่อสารที่ทันสมัย โดยใช้สื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น ระบบ web internet, จะช่วยให้บุคลากรที่มีฐานปฏิบัติงานต่างพื้นที่ ได้มีโอกาสทำงานร่วมกันและสามารถสนองความต้องการในปฏิบัติงานเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานขององค์กรได้
– การนำเทคโนโลยีมาใช้ ช่วยลดภาระงานของบุคลากรในงานประจำไปได้มากและเร็วขึ้น ผล คือบุคลากรจะมีเวลาเหลือ โดยสามารถปฏิบัติงานอื่นได้อีกหลายหน้าที่ตามสายงานของตนเอง ซึ่งจัดได้ว่าเป็นการพัฒนาบุคลากรอีกช่องทางหนึ่ง และเป็นฐานความคิดในการรับสมัครบุคลากรเข้ามาปฏิบัติงานในอนาคตที่ต้องคำนึงถึงผู้ที่มีความสามารถ และทักษะ ที่หลากหลาย
– บุคลากรในองค์กรสามารถปฏิบัติงานได้หลายหน้าที่ด้วยวิธีการสับเปลี่ยนหมุนเวียนงาน การสอนงาน การฝึกอบรม ในขณะที่ความรับผิดชอบต่อหน้าที่และความเสียสละในการปฏิบัติงาน อาจเป็นหัวใจสำคัญในการพัฒนางาน พัฒนาองค์กรให้ก้าวทันกับการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาอย่างยั่งยืน แต่ทั้งนี้เรื่องของขวัญและกำลังใจ การให้โอกาสการทำงาน การรักษาคนเก่ง การสื่อสารในการทำความเข้าในด้านนโยบาย วิสัยทัศน์ขององค์กรกับบุคลากร และการเป็นตัวแบบที่ดี ซึ่งเป็นหน้าที่ของหัวหน้าในการขับเคลื่อนให้บุคลากรเกิดความผูกพันและมีความจงรัก-ภักดีต่อองค์กรในการช่วยการสร้างสรรค์ผลการปฏิบัติงานที่มีประสิทธิภาพก้าวทันกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น
2. การเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับการเข้าสู่ประชาคมอาเซียน องค์กรส่วนใหญ่ให้ความสำคัญและวางแผนการบริหารจัดการองค์กรทั้งด้านการเตรียมบุคลากรและการให้บริการสารสนเทศ ในฐานะที่ห้องสมุดเป็นองค์กรที่มีหน้าที่ให้บริการข้อมูลสารสนเทศ จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องให้ความสำคัญโดย
– มีการกำหนดนโยบายเกี่ยวกับอาเซียนอย่างชัดเจน
– มีการจัดมุมอาเซียนที่มี collection ที่รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับอาเซียน
– การจัดเตรียมข้อมูลเพื่อให้ความรู้ ตอบคำถาม ประชาสัมพันธ์ และจัดกิจกรรมในการส่งเสริมความเป็นอาเซียนสำหรับผู้ใช้บริการและบุคลากรของห้องสมุดเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น เช่น กิจกรรมส่งเสริมความรู้ด้านอาเซียนให้กับผู้ใช้บริการและผู้ปฏิบัติงาน
– จัดทรัพยากรสารสนเทศรวมทั้งมีอีเล็กทรอนิกส์ที่ทันสมัยเพื่อทันกับโลกแห่งเทคโนโลยี
– ด้านการพัฒนาบุคลากร คือ พัฒนาทักษะด้านภาษาที่บุคลากรในองค์กรสามารถใช้ติดต่อสื่อสาร ทั้งภาษาอังกฤษและภาษาของประเทศกลุ่มอาเซียนอย่างต่อเนื่องกับบุคลากรทุกระดับ
– พัฒนาความสามารถของบุคลากรด้านการใช้เทคโนโลยีด้านการสื่อสารทุกรูปแบบเพื่อให้สามารถทำงานกับเพื่อร่วมงานที่อยู่ในประเทศต่าง ๆ ได้
– การปรับเกณฑ์และเงื่อนไขการคัดเลือกพนักงานใหม่ให้มีสมรรถนะ (Competency) ที่พร้อมจะทำงานในสภาพแวดล้อมที่เป็นสากล
– การพัฒนาทักษะบุคลากรด้านการทำงานข้ามวัฒนธรรมและความหลากหลาย เป็นต้น