การเรียงชั้นหนังสือ
การปฏิบัติงานช่วงล่วงเวลาวันเสาร์และวันอาทิตย์ สิ่งที่พบบ่อยครั้งคือ ผู้ใช้บริการหาหนังสือที่ชั้นไม่พบ ซึ่งเมื่อผู้ใช้มาติดต่อสอบถาม ตัวผู้เขียนในฐานะหัวหน้าเวรล่วงเวลา จะสอบถามผู้ใช้ เช่น
1. จดเลขหมู่หนังสือมาไหมค่ะ ขอดูเลขหมู่หนังสือที่จดหน่อย (เนื่องจากในฐานข้อมูลทรัพยากรสารสนเทศของสำนักหอสมุดกลางจะรวมข้อมูลทรัพยากรไว้ทั้งสามวิทยาเขตและรวมถึงห้องสมุดคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ด้วย) ดังนั้นต้องตรวจสอบว่าเลขหมู่ที่ผู้ใช้จดมานั้นเป็นของหอสมุดพระราชวังสนามจันทร์หรือไม่
2. ถ้าเลขหมู่ที่จดมาถูกต้อง และไปดูที่หนังสือไม่พบ ต้องสอบถามว่า ผู้ใช้ได้ไปดูที่ชั้นพักหนังสือของแต่และชั้นหรือไม่ หากผู้ใช้ตอบว่าดูทั้งสองแห่งแล้ว ต่อจากนี้เป็นหน้าที่ของผู้ปฏิบัติงานที่ต้องไปสำรวจดูที่ชั้นอีกครั้งเพื่อให้แน่ใจว่า ไม่มีหนังสือเล่มนั้นๆ อยู่ที่ชั้นเรียงปกติ หรือที่ชั้นพักจริง
บางครั้งผู้ปฏิบัติงานพบว่าไม่มีหนังสือที่ชั้นเรียงและชั้นพักจริง ซึ่งอาจคาดกาณณ์ได้ว่า มีผู้ใช้ท่านอื่นๆ หยิบไปใช้หรือไปอ่านภายในหอสมุดฯ หรือ อาจเกิดกรณีการเรียงผิดชั้นๆได้ ก็จะแจ้งผู้ใช้ไป แต่ถ้าหากผู้ใช้ต้องการหนังสือเล่มนั้นมากๆ ก็ต้องให้ผู้ใช้ไปกรอกแบบฟอร์มหาหนังสือไม่พบ เพื่อให้หอสมุดฯ ดำเนินการหาหนังสือเล่มนั้นใให้ แต่บางครั้งผู้ใช้ก็จะบอกว่าไม่เป็นไร ไปใช้เล่มอื่นก็ได้
บางครั้งเมื่อผู้ปฏิบัติงานไปหาหนังสือที่ชั้นเรียงปกติ หนังสือก็อยู่ที่ชั้นเรียงตามปกติ ก็จะได้คำตอบจากผู้ใช้ว่า ตอนที่ผม/หนูค้นหนังสือ จะมองไล่ไปทางนี้ มองไปทางโน้น มองลงมา มองขึ้นไป ซึ่งทำให้เดาได้ว่า ผู้ใช้บริการบางคนไม่รู้และไม่คุ้นเคยกับการเรียงขั้นหนังสือของหอสมุดฯ
โดยปกติหอสมุดฯ จะนำหนังสือที่ดำเนินการทางเทคนิคเรียบร้อยแล้ว เช่น การประทับตรา กำหนดหมวดหมู่ หัวเรื่อง การติดสันเรียบร้อยแล้ว นำไปการจัดเรียงหนังสือขึ้นชั้นให้ถูกต้องตามหมวดหมู่ เพื่อทำให้ผู้ใช้สะดวกในการค้นหาสามารถเข้าถึงหนังสือที่ต้องการได้รวดเร็ว และทำให้หนังสืออยู่ในที่ที่ควรอยู่บนชั้น และทำให้ชั้นหนังสือเป็นระเบียบเรียบร้อยตลอดเวลา
หลักการจัดเรียงหนังสือขึ้นชั้น การเรียงเล่มหนังสือบนชั้นจะเรียงตามลำดับตัวอักษร และตัวเลข ของเลขเรียกหนังสือโดยเรียงตามลำดับ เลขหมู่ แล้วจึงเรียงตามลำดับ เลขหนังสือหรือเลขประจำผู้แต่ง และปีพิมพ์
จัดเรียงตามเลขเรียกหนังสือ เรียงจากซ้ายมือไปขวามือ และเรียงจากชั้นบนลงมาชั้นล่างของหนังสือ เรียงหนังสือจากเลขหมู่น้อยไปหาเลขหมู่มาก
หลักเกณฑ์ในการจัดเรียงหนังสือขึ้นชั้น
- เรียงจากซ้ายไปขวา จากชั้นบนลงชั้นล่าง
- จัดเรียงบนชั้นแยกตามหมวดหมู่หนังสือ
- หนังสือหมวดหมู่เดียวกันให้เรียงเลขน้อยไปหามาก
- หนังสือหมวดหมู่เดียวกัน เรียงลำดับตามอักษรตัวแรกของชื่อผู้แต่ง ถ้าอักษรผู้แต่งเหมือนกัน ให้เรียงตามเลขประจำตัวผู้แต่ง จากเลขน้อยไปหาเลขมาก
- หนังสือที่มีหมวดหมู่เดียวกัน ผู้แต่งคนเดียวกัน และชื่อเรื่องเดียวกัน ให้เรียงตามปีพิมพ์ใหม่ ก่อนปีพิมพ์เก่า
- หนังสือที่มีหลายเล่มจบ (Volume) จัดเรียงตามลำดับเล่มที่
- หนังสือที่มีหลายเล่มจบ และมีหลายปีพิมพ์ให้เรียงตามลำดับเล่ม และปีพิมพ์ใหม่มาก่อน
- หนังสือที่มีซ้ำเล่ม (Volumes) และมีหลายฉบับ (Copies) ให้เรียงตามลำดับเล่มและฉบับ
- หนังสือที่มีหมวดหมู่เป็นจุดทศนิยม ตัวเลขหลังจุดทศนิยมให้เรียงตามลำดับตัวเลข
ส่วนใหญ่ การจัดชั้นหนังสือจะเหลือที่บริเวณด้านขวาไว้พอประมาณ หรือ 1 ใน 4 ของพื้นที่ของชั้นนั้น ๆ เพื่อเผื่อสำหรับการขยายตัวของหนังสือในโอกาสต่อไป
รูปภาพการเรียงชั้นหนังสือของหอสมุดฯ
แหล่งอ้างอิง : http://www.snc.lib.su.ac.th/libmedia/e-book/Banjong-book%20on%20shelves.pdf
ปล. หอสมุดพระราชวังสนามจันทร์ ได้เคยจัดทำ”คู่มือจากการจัดการความรู้เรื่อง การเก็บและจัดชั้นหนังสือ อาคารหอสมุดพระราชวังสนามจันทร์” เมื่อปี 2553 ติดตามได้ตาม Link แหล่งอ้างอิงได้เลยค่ะ 😀