ได้ดูตัวอย่างภาพยนตร์เรื่อง รามานุจัน : อัจฉริยะโลกไม่รัก   แล้วทำให้สงสัยว่า ทำไมโลกไม่รัก เมื่อพบว่าห้องสมุดมีตัวเล่ม จึงขอยืมมาอ่าน  (หนังสือชื่อเรื่อง  รามานุจัน : อัจฉริยะไม่รู้จบ ) แต่แล้วฉันก็อ่านไม่จบ เพราะรู้สึกว่าไม่อินกับเนื้อเรื่อง เนื่องจากมีแต่คำศัพท์ทางคณิตศาสตร์ ที่ตัวเองไม่เข้าใจ อ่านไปได้สักครึ่งเล่ม (ที่มีถึง  600 กว่าหน้า) เปิดอ่านตอนจบเผื่อจะจูงใจให้อ่านจนจบบ้าง ก็ไม่สำเร็จ เพราะรู้สึกว่ายากเกินทำใจ ทั้ง ๆ ที่ยังรู้สึกสนใจกับชีวประวัติของรามานุจัน  (แล้วฉันก็ปล่อยให้ผ่านไป..) .จนวันหนึ่งเห็น facebook ของคุณสมเกียรตินำเอาภาพยนตร์อินเดียเรื่อง 3 idiots มาแปะไว้ที่หน้า facebook  จึงลองเปิดดูตอนที่เป็นตัวอย่าง น่าสนใจมาก ทำให้ต้องส่งต่อภาพยนตร์เรื่องนี้ให้ลูกชายดูด้วย และบอกว่าเดี๋ยวเราจะไปหาเรื่องเต็มดูกัน
กลับมาบ้านให้ลูกหาภาพยนตร์ดู ได้ช่องที่มี subtitle เป็นภาษาไทยด้วย (ในภาพยนตร์ เป็นภาษาอังกฤษปนกับภาษาฮินดี) เล่าเรื่องภาพยนตร์ก่อนนะ เดี๋ยวไปเล่าหนังสือทีหลัง 3 idiots  เป็นภาพยนตร์ที่มีทุกอารมณ์ ได้ทั้งหัวเราะ ร้องไห้  ผ่อนคลายและเครียด  มีความลึกซื้งทางอารมณ์มาก  และที่นอกเหนือจากการแสดงของนักแสดงแล้ว ยังมีความน่าสนใจในเรื่องของระบบการศึกษาของประเทศอินเดีย ที่ฉันเอามาเปรียบเทียบกัน ระหว่างสถานการณ์ของรามานุจันกับสถานการณ์ของ 3 idiots อาจเป็นเพราะคนละยุคสมัย มีความเหมือนกันบ้าง ตรงที่การที่นักศึกษาจะประสบความสำเร็จ ต้องเป็นการศึกษาที่ต้องสอบผ่านวิชาต่าง ๆ หลายวิชา ถ้าไม่ผ่านบางวิชาก็อาจเรียนไม่ได้ (รามานุจัน หลงใหลคณิตศาสตร์ จนไม่เรียนวิชาอื่นทำให้เขาไม่ได้เรียนต่อ)  ในเรื่อง 3 idiots ก็เหมือนกัน ค่านิยมคือเรียนวิศวะ จะได้มีหน้าตา มีอาชีพ และต้องเรียนจนได้ปริญญาด้วย  (ครอบครัวของ Farhan และ Raju ทุ่มเทอย่างมากที่บังคับให้ลูกเรียนวิศวะ  ทั้งที่ลูกไม่ชอบ หรือตั้งความหวังไว้กับลูกจนเป็นปมว่า ลูกต้องทำให้สำเร็จ เพราะครอบครัวต้องเสียสละมากเหลือเกิน)  ใน 3 idiots… Rancho เป็นผู้คิดและกระทำนอกกรอบ เขาเปลี่ยนทัศนคติของครอบครัวที่บังคับให้เป็นไปตามความต้องการของหัวหน้าครอบครัว และต่อต้านกรอบของมหาวิทยาลัยด้วย  ตัวละครทั้ง 3 ศึกษาในคณะวิศวกรรมศาสตร์ ของ Imperial College of Engineering  ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยที่มีชื่อเสียงของอินเดีย  ทั้ง 3 คนมีพื้นฐานของครอบครัวต่างกัน

1. Rancho  มาจากครอบครัวฐานะร่ำรวย  เป็นนักศึกษาที่มาเรียนวิศวะด้วยใจรัก ต้องการเเรียนรู้ แ่ต่เป็นคนคิด และเรียนแบบนอกกรอบเสมอ ดังนั้นจึงทำให้อาจารย์ผู้สอน และคณบดีไม่ชอบเขา  Rancho ถูกไล่ออกจากห้องเรียนเสมอ แต่เขาก็เดินไปเข้าเรียนห้องอื่น เพราะคิดว่า เรียนเพราะต้องการรู้เท่านั้น เป็นคนรักเพือน รักความยุติธรรม ไม่เคยคิดแข่งขันกับใคร วันสัมภาษณ์งาน Rancho ไม่เข้ารับการสัมภาษณ์ เขาหายไปไหน ทำอะไร…ตอนจบของเรื่องจะเฉลย น่ารัก และทำให้สรุปได้ว่า การศึกษาอย่างไร ถึงจะประสบความสำเร็จในชีวิตอย่างสวยงาม และทำให้เรารู้อีกว่า แท้จริงแล้ว Rancho ไม่ได้มีฐานะทางสังคม สูงไปกว่าเพื่อน ๆ เลย เพราะเขาใช้ชื่อปลอม เป็นชื่อของลูกชายของเจ้านายที่ไม่เอาถ่าน เมื่อเจ้านายเห็นแววฉลาด ของ Rancho จึงส่งเสียให้เขามาเรียนแทนลูก เพื่อให้ลูกตัวเองมีใบปริญญาจาก ICE
2. Farhan มาจากครอบครัวฐานะปานกลาง พ่อคาดหวังให้เขาเป็นวิศวกรที่มีชื่อเสียง และจะสามารถประสบความสำเร็จ มีเงิน มีครอบครัวที่ดี ครอบครัวทุ่มเทเงินทองให้เขาเพื่อให้เขาได้เรียน แต่ Farhan ไม่ได้อยากเป็นวิศวกร เขาต้องการเป็นช่างภาพชีวิตสัตว์ Rancho สามารถโต้แย้งกับพ่อของ Farhan จนทำให้ Farhan ได้เป็นช่างภาพตามที่ใจรัก
3. Raju มาจากครอบครัวฐานะยากจน พ่อกำลังป่วย รอเพียงเห็นความสำเร็จของเขาเท่านั้น แม่ทำงานหนัก เงินที่มีอยู่ส่งเสียให้เขาเรียน จนน้องสาวไม่ได้แต่งงานเนื่องจากไม่มีสินสอด Raju เป็นคนมีจิตใจบอบบางมาก จากภาวะความกดดันของครอบครัว เมื่อเขาถุูกผู้อำนวยการแกล้งจะไม่ให้จบการศึกษา เขาจึงโดดตึก ภาพยนตร์ช่วงนี้ นอกจากความเห็นใจที่มีต่อ Raju แล้ว ยังต้องเสียน้ำตาให้กับความรักทีเพื่อน ๆ มีต่อกันด้วย  แล้ววันที่เรียนจบ Raju ยังต้องนั่งรถเข็นเข้ารับการสัมภาษณ์คัดเลือกคนไปทำงาน ทั้ง ๆ ที่ profile ของ Raju ไม่ดี ทำไมเขาถึงได้รับการคัดเลือก…อยากให้ใคร ๆ ได้ฟังฉากนี้ น้ำตาไหล..
4. นอกจากนักศึกษาทั้ง 3 คนนี้ ยังมี นักศึกษาอีกคน คือ  Chatur เป็นนักศึกษาชั้นดี เพราะเรียนดี เขาสามารถตอบคำถามได้ตามหนังสือหรือที่อาจารย์สอนได้อย่างครบถ้วน ชีวิตของเขาต้องเป็นที่ 1 เสมอ การที่เขาจบได้เป็นที่ 2 (Rancho ได้ที่ 1) ทำให้เขาโกรธแค้นถึงกับท้าทายไว้ว่า อีก 10 ปีให้มาพบกันใหม่ ดูซิว่าใครจะประสบความสำเร็จมากกว่ากัน …จนถึงวันที่เขากำหนดไว้ เขาโทรศัพท์ตาม Farhan และ Raju  บอกว่าพบเบาะแสว่า Rancho อยู่ที่ไหน ..ทุกคนตามหา Rancho ด้วยวัตถุประสงค์ ที่แยกกันระหว่างต้องการหาเพื่อน และต้องการเอาชนะ…แล้วจะเจอ Rancho หรือไม่ ต้องตามดู เรื่องราวช่วงนี้สนุกมาก รับรองว่าไม่มีร้องเพลง วิ่งรอบต้นไม้บนภูเขา
5. ชีวิตของนักศึกษาทั้ง 4 คน อยู่บนการสอนที่เป็นระเบียบแบบแผนของ ศาสตราจารย์ ‘Virus’  ที่สามารถกดดันนักศึกษา จนนักศึกษาต้องฆ่าตัวตาย (คนแรกทำโดรน เพื่อส่งเป็นผลงานจบ แต่ศาสตราจารย์ Virus ดูถูกฝีมือ แขวนคอตายในห้อง ในขณะที่ Rancho นำเอาโดรนที่เขาทำไว้ ไปสานต่อจนบินได้สำเร็จ บังคับขี้นไปบนห้องและพบว่าเขาแขวนคอตายแล้ว อารมณ์ของภาพยนตร์มันสะท้อนความรู้สึกพ่ายแพ้ ของนักศึกษาที่มีความคาดหวังสูงและเป็นความหวังของครอบครัว ว่าไม่สามารถทนต่อไปได้ คนที่สอง คือ Raju ที่รอดตายมาได้ด้วยแรงใจของครอบครัวและเพื่อน) แต่ศาสตราจารย์ ‘Virus’ ก็ไม่ได้รู้สึกผิดในการกระทำ จนเขาต้องอยู่ในภาวะกดดัน แทบตายกับความเป็นความตายของลูกสาว และได้รับการช่วยเหลือจากกลุ่ม Rancho ทำให้ความถือตัวตนและความมีทิฐิถอยลง

เมื่อดูภาพยนตร์เรื่องนี้จบ (ยาวถึง 3 ชั่วโมง)  ทำให้ดิฉันต้องกลับไปยืมรามานุจันที่ห้องสมุดมาอ่านอีกครั้ง โดยทำเป็นละเลยเรื่องตัวเลขและสูตรคณิตศาสตร์ ใส่ใจแค่ชีวิตของรามานุจัน และระบบการศึกษาอินเดียที่มีผลกระทบต่อรามานุจัน
รามานุจัน เกิดในวรรณพราหมณ์  (ในหนังสือบอกว่าครอบครัวไม่ร่ำรวย) เขาได้เข้าเรียนในระบบ และเป็นคนเรียนเก่ง แต่วันหนึ่ง เมื่อพบว่าตัวเองหลงใหลกับตัวเลข ชีวิตของเขาก็เปลี่ยนไป  เขาไม่สนใจเรียนวิชาอื่นเลย ทุนการศึกษาที่ได้รับจึงถูกระงับทั้งหมด และไม่สามารถเรียนในโรงเรียนได้ เมื่อรามานุจันได้อ่านทฤษฏีคณิตศาสตร์ที่มีเพื่อนเอามาให้ ยิ่งทำให้เขาทุ่มเท ขีดเขียนสูตรลงบนทุกสิ่งทุกอย่างที่หาได้ แล้วค่อยไปบันทึกลงสมุดอีกทีสะสมไว้  เมื่อมีอายุมากขึ้น  เ่ขาต้องการทำงานหาเงินเลี้ยงชีวิต แต่ก็ไม่มีใครรับทำงาน เพราะรามานุจันไม่มีใบปริญญาหรือหลักฐานอะไรสักใบที่เป็นสิ่งแสดงถึงความสำเร็จในการศึกษา portfolio ของรามานุจันก็เป็นเพียงสมุดบันทึกสูตรคณิตศาสตร์ต่าง ๆ ที่ไม่มีใครเข้าใจ …จนเพื่อนคนหนึ่งของเขาเอาสมุดจดของเขาไปให้พ่อที่เป็นนักคณิตศาสตร์ดู และบอกให้ช่วยรามานุจัน พ่อของเพื่อนเห็นความอัจฉริยะทางคณิตศาสตร์ของรามานุจัน จึงส่งจดหมายไปยังศาสตราจารย์หลายคนในประเทศอังกฤษ  จนที่สุด รามานุจันได้ไปพบศาสตราจารย์ฮาร์ดี้ แห่งมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์  ด้วยความยากลำบาก เพราะศาสนาไม่อนุญาตให้เดินทางข้ามประเทศ จนแม่ของเขาฝันว่าเทพธิดาที่นางนับถืออนุญาตให้เขาเดินทางได้ นางจึงยอมให้เขามาประเทศอังกฤษ  เขาได้งานทำในมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์  ได้เป็นศาสตราจารย์คณิ ตศาสตร์ ทั้ง ๆ ที่ไม่มีใบปริญญา ได้เป็นสมาชิกสมาคมคณิตศาสตร์ (Fellowship of the Royal Society) อันทรงเกียรติ มีผลงานตีพิมพ์จำนวนมาก มีสูตรทางคณิตศาสตร์ที่เขาคิดค้นมากมาย หลายสูตรยังใช้อยู่ในปัจจุบัน แต่เขาก็ยังไม่ประสบความสำเร็จ และตายตั้งแต่อายุเพียง 32 ปี  เพราะ?
ระบบการศึกษาของอินเดียในยุคของ รามานุจัน และยุคของ Rancho นั้น ไม่เหมือนกัน ในสมัยรามานุจันให้ความสำคัญกับใบปริญญาเป็นหลัก  ในขณะที่ภาพยนตร์เรือง 3 idiots การยึดถือใบปริญญายังมีอยู่บ้าง แต่อิทธิพลของโลกยุคใหม่่ ความเป็นประชาธิปไตย ทำให้นักศึกษาสามารถแสดงความคิดเห็น    ผู้ว่าจ้างพิจารณาผู้สมัครจากแนวความคิด การมองโลกแง่ดี แทนที่จะดูที่เกรด และใบปริญญาอย่างเดียว
หันกลับมามองระบบการศึกษาของประเทศเรา ที่ดิฉันไม่ได้หาญกล้าที่จะวิพากย์วิจารณ์ แต่กำลังนึกถึงลูกชายของตัวเองว่า กำลังกระโดดข้ามวัยจากเด็กนักเรียนขาสั้น ไปเป็นนักศึกษาในระบบแบบมหาวิทยาลัย เขาจะปรับตัวไหวมั๊ย มีเพื่อนในห้องสมุดที่เคยผ่านชีวิตนักศึกษาช่าง เห็นดิฉันวุ่นวายกับลูก บอกให้ดิฉันรู้ว่า ดิฉันควรวางใจอย่างไร ชีวิตเด็กช่างจะเป็นอย่างไร ทำให้ดิฉันผ่อนความกังวลไปได้บ้าง และคิดว่าน้องจะเต็มใจให้คำปรึกษาในฐานะเด็กช่างรุ่นพี่ ขอขอบคุณมาล่วงหน้านะ