เทศกาลงานบุญกับชาวไทยพุทธเป็นของคู่กัน
เฉพาะอย่างยิ่งคนต่างจังหวัดผู้ย้ายถิ่นประกอบอาชีพ
ไม่ว่าเขาเหล่านั้นจะอยู่ที่ไหน ใกล้ไกล
เมื่อถึงเวลางานบุญสำคัญประจำปี เช่น บุญสงกรานต์ บุญเข้าพรรษา
หากไม่มีเหตุอันเหลือบ่ากว่าแรง ก็มักจะใช้โอกาสแห่งงานบุญกลับถิ่นฐานบ้านเกิด

นครปฐมบ้านอิฉันแม้จะอยู่ชิดติดใกล้แค่ปลายจมูกก็ยังถูกคนกรุงนับเป็นต่างจังหวัด
แต่อิฉันเองกลับกลับภาคภูมิใจในความเป็นคนต่างจังหวัดที่มีรากวัฒนธรรมยาวนาน
ซึ่งแม้ปัจจุบันหลายเรื่องราวจะเจือจางไปมากบ้าง น้อยบ้างก็ตามที
บุญเข้าพรรษาเป็นงานบุญเทศกาลหนึ่ง
ที่อิฉันและครอบครัวให้ความสำคัญเช่นเดียวกับคนต่างจังหวัดทั่วไป
ทุกๆ ปี ก็มักจะร่วมกับครอบครัว พี่ๆ น้องๆ ไปทำบุญ
ถวายอาหารเพลบ้าง ถวายเทียนบ้าง หลอดไฟบ้าง สังฆทานบ้างตามกำลัง
ที่ผ่านมาก็มักทำบุญกันที่วัดประจำในตัวเมือง วัดใหญ่บ้าง วัดพระงามบ้าง
ส่วนวัดไผ่ล้อมนั้นเมื่อญาติทางคุณแม่หมดตัวลงเรื่อยๆ ก็ห่างเหินมานานพอควร
เข้าพรรษาปี ๒๕๕๗ ที่ผ่านมา
เป็นครั้งแรกที่ได้ไปทำบุญเข้าพรรษาในต่างถิ่น
ด้วยเหตุที่น้องซึ่งคุ้นเคยเอ่ยชวนและเชิญไปยังวัดที่เขาศรัทธา
คือ วัดตรีวิสุทธิธรรม ซึ่งอยู่ถึงดอนเจดีย์ จังหวัดสุพรรณ
การไปร่วมบุญเข้าพรรษา ณ วัดวัดตรีวิสุทธิธรรม หรือวัดป่าสระกระโจม ครั้งนั้น
ได้เห็นถึงพลังศรัทธาของประชาชนจากหลากสารทิศ
สังเกตได้จากทะเบียนรถยนต์หลายจังหวัดที่จอดเรียงรายอย่างหนาแน่น
และเมื่อมุ่งหน้าเข้าไปยังลานบุญจึงยิ่งชัดเจนว่ามีผู้คนจำนวนนับพัน
ที่ต่างนุ่มห่มขาวเดินทางมาพร้อมข้าวปลาอาหารเพื่อร่วมทำบุญใส่บาตร

แต่สิ่งหนึ่งที่อิฉันสะดุดตา คือ สังเกตเห็นว่า
ผู้คนจำนวนไม่น้อยที่นอกจากจะเตรียมข้าวของใส่บาตรตามปกติแล้ว
ยังมีการเตรียมดอกไม้ชนิดหนึ่ง ซึ่งดูจากรูปทรงแล้ว
ก็แอบคาดเดาอยู่ในใจว่าน่าจะเป็นดอกไม้พื้นบ้าน
แต่เหตุใดจึงมีผู้ถือติดไม้ติดมืออย่างตั้งใจที่จะนำมาใส่บาตร
หนทางอยู่กับปากเป็นคำที่แม่สอนไว้อิฉันแปลงใช้เพื่อสนองความใคร่รู้
โดยนอกจากจะถามให้กระจ่างแล้ว ก็ยังแอบถ่ายภาพมาเป็นกำนัล(ผู้ใหญ่ไม่เกี่ยว^.^)
ซึ่งบางทีอาจจะเป็นการเอามะพร้าวห้าวมาขายชาวสวนก็เป็นได้
แต่ก็ช่างเถอะ อิฉันยังเชื่อว่ามีคนอีกจำนวนไม่น้อยที่ไม่รู้เช่นเดียวกัน
ดอกไม้ที่ว่านั้น สอบถามได้ชื่อเรียกว่า “ดอกเข้าพรรษา”
ความแปลกในชื่อเรียกนั้น จริงแล้วตั้งใจจะเล่าเมื่อกลับมา
แต่เร็ว ไว ทันที ทันใจ (…ในบางเรื่อง…) ย่อมไม่ใช่อิฉัน
หลังหมักดองจนเข้าที่ครบขวบปีพอดิบพอดีเพิ่งได้โอกาสมาไขความ
อันว่า “ดอกเข้าพรรษา” นั้นเป็นชื่อเรียกเฉพาะถิ่นของสระบุรี
เป็นพืชตระกูลขิงชื่อว่า Smithatris supraneeana
ชื่อสามัญ คือ Siamese Platinum
ดอกเข้าพรรษานี้เป็นดอกไม้ที่ไม่ธรรมดาเพราะสามารถสร้างความตื่นตะลึง
ให้กับวงการพฤกษศาสตร์ของโลกซึ่งเพิ่งรู้จักพืชชนิดนี้เมื่อไม่นานมานี้
ความน่าทึ่งในความเป็นขิงของมัน คือ
“ชนิด (Species)” และ “สกุล (Genus)” “ใหม่ของโลก”
ดอกเข้าพรรษาเป็นพืชเฉพาะถิ่น* ของเมืองไทย
พบในบริเวณที่เรียกว่าป่าช้าหินปูน (Lapies)
คือ บริเวณที่มีหินปูนโผล่ขึ้นมาเป็นแผ่นๆ ก้อนๆ ไม่สูงจากผิวดินมากนัก
ด้วยความที่ดินในบริเวณนี้ เกิดจากการสลายตัวของหินปูนจึงเป็นดินที่ดี
แต่มีหน้าดินตื้นยากต่อการเพาะปลูก ทำให้มีต้นไม้ใหญ่ขึ้นไม่มากนัก
ต่างกับเจ้าดอกเข้าพรรษาที่จะเลือกขึ้นเฉพาะในพื้นที่ลักษณะนี้เท่านั้น
และในเมืองไทยก็ยังมีไม่มากนัก บริเวณที่พบมีเพียงแถบสระบุรีและลพบุรี
ผู้ที่ค้นพบพืชชนิดนี้คือคุณสุปราณี คงพิชญานนท์ ผู้ส่งออกต้นไม้ชาวไทย
และยังเป็นผู้แนะนำพร้อมส่งตัวอย่างให้ผู้วิจัยแห่งสวนพฤกษศาสตร์เอดินเบิร์ก
คือ Ms. Rosemery Smith ซึ่งเป็นผู้ศึกษาพืชวงศ์ขิงข่ามายาวนานนำไปวิจัย
ชื่อสกุล “Smithatris supraneeana” จึงถูกตั้งขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่บุคคลทั้งสอง
เจ้าดอกเข้าพรรษานี้จะออกดอกเพียงปีละครั้งในช่วงเข้าพรรษา
จึงเป็นที่มาของชื่อที่ชาวบ้านนิยมเรียกขาน
อีกทั้งชื่อนี้ยังเป็นชื่อเรียกรวมๆ ของพืชในสกุล Globbe อีก ๒-๓ ชนิดด้วย
ด้วยเหตุที่ดอกเข้าพรรษาเป็นดอกไม้เฉพาะที่ เฉพาะฤดูกาลดังว่า
ชาวอำเภอพระพุทธบาทเมื่อถึงเทศกาลเข้าพรรษาในแต่ละปี
ก็จะพากันไปเก็บดอกเข้าพรรษาตามไหล่เขาโพธิลังกา
หรือเขาสุวรรณบรรพต เทือกเขาวง และเขาพุ ในเขตอำเภอพระพุทธบาท
นำมาจัดเป็นช่อเป็นกำกับธูปเทียนนำไปใส่บาตรพระสงฆ์
จนเป็นที่มาแห่งประเพณีสำคัญของท้องถิ่น ณ วัดพระพุทธบาทฯ สระบุรี
นั่นคือประเพณีตักบาตรดอกไม้ ในวันแรม ๑ ค่ำเดือน ๘ ของทุกปี
การตักบาตรดอกไม้ ณ วัดพระพุทธบาทฯ นี้
ได้ชื่อเป็นที่ยอมรับว่าเป็นประเพณีหนึ่งเดียวในโลก
โดยชาวบ้านมีความเชื่อกันมาแต่โบราณว่าจะได้บุญกุศลอันยิ่งใหญ่
เนื่องจากพระสงฆ์เมื่อรับบิณฑบาตรดอกไม้แล้วจะนำไปสักการะรอยพระพุทธบาท
อันเป็นการส่งต่ออานิสงส์ผลบุญกลับมายังผู้ทำบุญตักบาตรให้ได้ขึ้นสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
พิธีกรรมในประเพณีตักบาตรดอกไม้ที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งคือ
การนำน้ำสะอาดมาล้างเท้าให้พระสงฆ์เมื่อท่านเดินลงจากพระมณฑป
โดยเชื่อว่าการชำระล้างเท้าให้พระสงฆ์เปรียบเสมือนได้ชำระบาปของตนด้วย
ไขข้ออยากรู้ให้ตนเองได้แล้ว ก็ให้อยากต่อไปอีก
หากปีหน้าไม่ติดขัดเหตุหนึ่งประการใด
คงจะต้องหาโอกาสไปร่วมบุญกับชาวหระ-รี สักครา
หมายเหตุ:  พืชถิ่นเดียว หรือ พืชเฉพาะถิ่น (endemic plants)  คือ พืชชนิดที่พบขึ้นและแพร่พันธุ์ตามธรรมชาติในบริเวณเขตภูมิศาสตร์เขตใดเขตหนึ่งของโลก และเป็นพืชที่มีเขตกระจายพันธุ์ทางภูมิศาสตร์ค่อนข้างจำกัด ไม่กว้างขวางนัก มักจะพบพืชถิ่นเดียวบนพื้นที่ที่มีลักษณะจำกัดทางระบบนิเวศ เช่น บนเกาะ ยอดเขา หน้าผาของภูเขาหินปูน แอ่งพรุ ฯลฯ  ถิ่นที่อยู่ดังกล่าวมีสภาพจำกัดของสิ่งแวดล้อม หรือมีสภาพดินฟ้าอากาศเฉพาะที่ (microclimate) พืชถิ่นเดียวของไทยหลายชนิดพบขึ้นเฉพาะบนภูเขาหินปูน หรือดินที่สลายมาจากหินปูน เช่น ก่วมเชียงดาว (Acer chiangkaoense  )  กันภัยมหิดล ( Afgekia mahidolae  )  กาญจณิการ์ ( Santisukia pagetii  ) เป็นต้น ในปัจจุบันยังไม่มีการสำรวจและวิเคราะห์จำนวนชนิดพืชถิ่นเดียวของประเทศไทยอย่างครบถ้วน เนื่องจากยังขาดหนังสือพรรณพฤกษชาติของประเทศไทย (Flora of Thailand)  ฉบับที่สมบูรณ์ (คัดลอกจาก : พืชถิ่นเดียวและพืชหายากประเทศไทย)
—
ข้อมูลอ้างอิง
TAT_Lopburi. (๒๕๕๘, กรกฎาคม ๒๕). งานประเพณีตักบาตรดอกเข้าพรรษา และถวายเทียนพระราชทาน จังหวัดสระบุรี ประจำปี ๒๕๕๘. Retrieved กรกฎาคม ๒๗, ๒๕๕๘, from เว็บไซต์เที่ยวภาคกลาง: http://www.tiewpakklang.com/news/lopburi/18528/
โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. (254-). พืชถิ่นเดียวและพืชหายากประเทศไทย. เรียกใช้เมื่อ 5 สิงหาคม 2558 จาก โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี: http://www.rspg.or.th/index_sub.html
ไทยรัฐออนไลน์. (๒๕๕๘, กรกฎาคม ๓๑). ตักบาตรดอกเข้าพรรษา หนึ่งเดียวในโลก ที่สระบุรี. Retrieved กรกฎาคม ๓๑, ๒๕๕๘, from ไทยรัฐออนไลน์: http://www.thairath.co.th/content/515351
นณณ์. (๒๕๕๓, กรกฎาคม ๑๙). เข้าพรรษาดอกขาวแห่งสระบุรี. Retrieved กรกฎาคม ๒๗, ๒๕๕๘, from siamensis.org: http://www.siamensis.org/article/242
สำนักงานหอพรรณไม้ . (๒๕๕๔, ตุลาคม ๒๗). ดอกเข้าพรรษา. Retrieved กรกฎาคม ๒๗, ๒๕๕๘, from สำนักงานหอพรรณไม้ : http://www.dnp.go.th/botany/detail.aspx?words=ดอกเข้าพรรษา