การจัดหา
การจัดหาทรัพยากรสารสนเทศ หมายถึง วิธีการต่างๆ ที่จะทำให้ได้มาซึ่งทรัพยากรสารสนเทศเพื่อการบริการผู้ใช้ในห้องสมุด โดยปกติ จากที่เราร่ำเรียนกันมาในวิชาชีพบรรณารักษ์ก็จะมีอยู่ 5 วิธีด้วยกัน คือ การจัดซื้อ การขอและรับบริจาค การแลกเปลี่ยน การบอกรับ และการผลิตหรือจัดทำขึ้นเอง
สำหรับในส่วนของหอสมุดพระราชวังสนามจันทร์นั้น บรรณารักษ์ผู้รับผิดชอบก็ดำเนินการอยู่ขั้นตอนและวิธีการทั้ง 5 วิธีการดังกล่าว ด้วยเช่นกัน โดยทรัพยากรสารสนเทศที่จัดหามานั้น เป็นทรัพยากรสารสนเทศที่จัดหาตามนโยบายหรือวัตถุประสงค์ของห้องสมุด ให้ความรู้พื้นฐานเบื้องต้นที่สำคัญของสาขาวิชาต่าง ๆ ทรัยากรสารสนเทศที่เป็นที่ต้องการของผู้ใช้ห้องสมุด ทรัพยากรสารสนเทศในสาขาวิชาต่าง ๆ ที่ต้องทันสมัย ซึ่งบรรณารักษ์จะติดตามความเคลื่อนไหวของทรัพยากรสารสนเทศที่ออกมาใหม่ ๆ จากเครื่องมือช่วยการคัดเลือกทรัพยากรสารสนเทศเพื่อช่วยในการพิจารณา เช่น หน้าเว็บไซต์ของสำนักพิมพ์ จากหน้าเฟสบุ๊คของสำนักพิมพ์และผู้เขียน, ผู้แปล จากแคตตาล็อกที่สำนักพิมพ์ส่งมาให้คัดเลือก เป็นต้น
1. การจัดซื้อ
- หอสมุดฯ จะดำเนินการจัดซื้อหนังสือในส่วนของงบประมาณของคณะวิชาที่หอสมุดฯได้จัดสรรไปให้ ซึ่งได้รับการคัดเลือกจากภาควิชาหรือคณะวิชาโดยอาจารย์เป็นผู้คัดเลือกให้
- หอสมุดฯ จะดำเนินการจัดซื้อหนังสือในส่วนงบประมาณของหอสมุดฯ บรรณารักษ์จะเป็นผู้คัดเลือกด้วยวิธีการดังนี้ 1) ร้านค้าเสนอขาย โดยการนำตัวเล่มหนังสือมาเสนอคัดเลือก ณ ห้องสมุด หรือที่ภาควิชิา/คณะวิชา 2) บรรณารักษ์จะเป็นผู้คัดเลือกหนังสือจากเว็บไซต์ของสำนักพิมพ์ จากหน้าเฟสบุ๊คของสำนักพิมพ์ รวมทั้งในงานต่างๆ ที่จัดเกี่ยวกับหนังสือ เช่น งานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติฯ งานมหกรรมหนังสือแห่งชาติ งานบุ๊คแฟร์ เป็นต้น 3) บรรณารักษ์จะเป็นผู้คัดเลือกหนังสือโดยตรงที่ร้านค้า 4) อาจารย์ นักศึกษาและผู้ใช้ทั่วไป เสนอรายการหนังสือเพื่อสั่งซื้อเข้าห้องสมุด 5) บรรณารักษ์ หรือ อาจารย์ พิจารณาคัดเลือกจากรายการหนังสือหรือ Catalog หนังสือ
- หนังสือที่ได้รับการจัดซื้อได้แก่ หนังสือที่ยังไม่มีให้บริการในหอสมุดฯ และหรือหนังสือที่มีบริการในหอสมุดฯ แล้ว แต่ถ้ามีผู้ใช้บริการมาก และไม่เพียงพอกับความต้องการ
- การจัดซื้อหนังสือจากตัวแทนจำหน่ายหนังสือ จะพิจารณาจากร้านค้าที่มีการเสนอราคาที่ยุติธรรม ราคาถูกกว่าร้านอื่น ส่งของถูกต้อง ตรงต่อเวลา และให้บริการด้วยความรวดเร็ว
- การจัดซื้อหนังสือหอสมุดฯ จะดำเนินการเป็นระยะๆ อย่างต่อเนื่องตลอดปีงบประมาณ
2. การขอและรับบริจาค
เป็นวิธีการที่สำคัญอย่างหนึ่งที่จะได้มาซึ่งทรัพยากรสารสนเทศ (หนังสือ วารสาร โสตทัศนวัสดุ) เนื่องจากทรัพยากรบางอย่างไม่มีการวางจำหน่าย การขอและรับบริจาคหอสมุดฯ อาจทำเป็นครั้งคราวหรือเป็นประจำจากแหล่งที่บริจาค ได้แก่ หน่วยงานหรือองค์กรต่างๆ หรือหอสมุดฯ อาจได้รับเองโดยไม่ต้องขอ หนังสือบริจาคที่ได้รับจากทั้งหน่วยงานหรือส่วนบุคคล หอสมุดฯจะทำการคัดเลือก เนื่องจากมีทั้งเก่าและใหม่ และอาจไม่ตรงตามความต้องการ ประเมินคุณค่าและพิจารณาจัดให้บริการในหอสมุด โดยใช้เกณฑ์เดียวกับหนังสือซื้อได้แก่ หนังสือที่ยังไม่มีให้บริการในหอสมุดฯ และหรือหนังสือที่มีบริการในหอสมุดฯ แล้วแต่มีผู้ใช้บริการมาก และไม่เพียงพอกับความต้องการ และนโยบายในการขอหรือรับบริจาค
3. การแลกเปลี่ยน
เป็นการแลกเปลี่ยนทรัพยากรสารสนเทศกันระหว่างห้องสมุด เป็นทรัพยากรสารสนเทศที่ไม่มีวางจำหน่าย เช่น วิทยานิพนธ์ หรือสิ่งพิมพ์ที่หน่วยงานผลิต ฯลฯ อาจทำได้ 2 วิธี
3.1 การแลกเปลี่ยนโดยตรงระหว่างห้องสมุด เช่น คณะทำงานฝ่ายพัฒนาทรัพยากรสารสนเทศห้องสมุดที่มีการส่งรายชื่อให้แก่ห้องสมุดที่สนใจเพื่อคัดเลือก
3.2 การแลกเปลี่ยนระหว่างหน่วยงานที่เป็นตัวกลาง เช่น งาน Friend of Librarys (จัดโดยศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร)
4. การบอกรับ
การบอกรับเป็นวิธีการที่นิยมใช้กับทรัพยากรสารสนเทศที่มีการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง เช่น วารสาร ฐานข้อมูล การบอกรับกระทำโดยการเป็นสมาชิกของสำนักพิมพ์/ผู้ผลิตโดยตรงหรือผ่านตัวแทนจำหน่าย/บริษัทผู้ผลิตหรือผู้ให้บริการ
5. การผลิตหรือจัดทำขึ้นเอง
หอสมุดฯจำเป็นต้องมีการผลิตทรัพยากรสารสนเทศบางประเภทขึ้นเอง เพื่อให้บริการแก่ผู้ใช้ เช่น กฤตภาค ดัชนีวารสาร โสตทัศวัสดุบางประเภท รวมทั้งการแปลงสื่อสิ่งพิมพ์บางประเภทเป็นสื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น หนังสือหายากบางเล่มที่แปลงเป็นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เพื่อสะดวกในจัดเก็บและเข้าถึงของผู้ใช้
การสั่งซื้อ
ในกรณีนี้จะกล่าวถึงเฉพาะ กรณีการซื้อไม่ใช้เงินสดหรือการซื้อแบบเครดิต ด้วยการไปเลือกซื้อที่ร้านค้า/ตัวแทนจำหน่าย และนำใบเสนอราคาหรือใบคัดเลือกมาด้วยตัวเอง หรือ เลือกจากรายการหนังสือหรือ Catalog หนังสือที่ร้านนำมาเสนอ
**อาจารย์แต่ละคณะ/ภาควิชาสามารถจะไปเลือกซื้อหนังสือจากร้านค้าด้วยตัวเอง จึงมีโอกาสพิจารณาเนื้อหาของหนังสือได้ที่ตรงสาขาวิชาที่สอน
มีวิธีการดังนี้
1. เลือกตัวเล่มตามสาขาวิชาที่ต้องการสั่งซื้อ แล้วคัดตัวเล่มหรือรายชื่อออกมารวมไว้
2. แจ้งให้ร้านทำใบเสนอราคา หรือไปคัดเลือกหนังสือที่เลือกไว้โดยให้รายละเอียดต่างๆ คือ ราคา, ชื่อหนังสือ, ชื่อผู้แต่ง, ISBN ฯลฯ ระบุชื่ออาจารย์ผู้เลือกและภาควิชา(ในกรณีที่อาจารย์เป็นผู้คัดเลือก) เพื่อส่งให้หอสมุดฯ ตรวจสอบซ้ำ
3. ร้านค้าส่งเอกสารตามข้อ 2 มายังหอสมุดฯ
4. หอสมุดฯ ตรวจสอบซ้ำซ้อน แจ้งว่ามีบริการในหอสมุดฯแล้ว (พร้อมจำนวนและปริมาณการยืมแก่อาจารย์ผู้เลือก ในกรณีที่อาจารย์เป็นผู้คัดเลือก) หรือยังไม่มีบริการในหอสมุดฯ
5. หอสมุดฯ ส่งทำบันทึกไปยังคณะ/ภาควิชาให้ทำบันทึกฯ การยืนยันการสั่งซื้อ หรือยกเลิก เพื่อที่คณะจะได้ควบคุมวงเงิน และส่งให้หอสมุดฯ (ในกรณีที่อาจารย์เป็นผู้คัดเลือก)
6. หอสมุดฯ ดำเนินการสั่งซื้อจากร้านค้า/ตัวแทนจำหน่าย
*ข้อควรระมัดระวัง หนังสือหรือเอกสารที่ซื้อต้องเป็นเอกสารใหม่ที่ยังไม่ผ่านการใช้งานมาก่อน