การจัดบริการห้องสมุดสำหรับคนชายขอบ
” คนชายขอบ” (Marginal People) คือ บุคคลหรือกลุ่มคนที่สังคมไม่สนใจเหลียวแล ถูกทิ้งขว้างแปลกแยกจากสังคมกระแสหลัก เช่น ชาวเขา ชนกลุ่มน้อย ผู้หญิงขายบริการ คนยากจน คนเร่ร่อน คนขอทาน คนพิการ คนอ้วน กลุ่มคนติดเชื้อ HIV กุล่มรักเพศเดียวกัน เป็นต้น นอกจากนี้ คนชายขอบยังรวมถึงผู้ที่ถูกปฏิเสธโดยสังคมส่วนใหญ่ เช่น ในห้องเรียน ถ้าบังเอิญเราเรียนไม่เก่ง แต่เพื่อนร่วมชั้นเรียนเป็นคนเรียนเก่งแทบทั้งหมด เราก็อาจจะกลายเป็นคนชายขอบได้เช่นกัน เพราะฉะนั้น จึงไม่ใช่แค่คนที่อยู่ชายขอบแบบที่อยู่ตามชายแดนระหว่างประเทศ เท่านั้น แต่หมายถึงคนที่ถูกคนส่วนใหญ่มองว่าเป็นคนส่วนน้อยในสังคม อันเป็นที่ว่างทางวัฒนธรรมด้วยเช่นกัน
“คนชายขอบ” มองได้หลากหลาย คือ มาจากคนส่วนใหญ่พูดถึงคนส่วนน้อยในเชิงด้อยกว่าตนเอง หรือมาจากคนส่วนน้อยมองตัวเอง/รู้สึกตนเองว่าด้อยกว่าคนอื่น แต่บางครั้งก็อาจเกิดจากคนส่วนน้อยมองว่าคนส่วนใหญ่ว่าเป็น “คนชายขอบ” ก็เป็นได้ ถ้าที่ว่างทางวัฒนธรรมของคนส่วนน้อยเข้มแข็งกว่า ตัวอย่าง เช่น กลุ่มคนจีนในเยาวราช ที่อาจมองว่าคนอื่นนอกเยาวราชด้อยกว่าตนเองนั่นเอง
กล่าวโดยสรุป “คนชายขอบ” คือ บุคคลผู้ด้อยโอกาส มีชีวิตที่อยู่กับการถูกทอดทิ้ง ถูกเอารัดเอาเปรียบ ถูกเอาประโยชน์จากสังคม ถูกกีดกันไม่ให้เข้าถึงทรัพยากร ฯลฯ คนเหล่านี้อยู่นอกสายตา อยู่ห่างไกลศูนย์กลางของการพัฒนา และไม่เคยถูกเล็งที่จะให้ได้รับการช่วยเหลือจากสังคม
ความด้อยโอกาสที่ทำให้มนุษย์ตกเป็นคนชายขอบมี 3 กรณีด้วยกัน คือ
(1) ความด้อยโอกาสทางเศรษฐกิจและสังคม
(2) ความด้อยโอกาสทางการศึกษา
(3) ความด้อยโอกาสทางกฎหมาย
การจัดบริการห้องสมุดจึงเป็นสิ่งจำเป็นที่จะทำให้ “คนชายขอบ” หลากหลายประเภทสามารถเข้าถึงทรัพยากรสารสนเทศและแหล่งข้อมูลข่าวสารได้โดยสะดวกและทั่วถึง ซึ่งในการจัดบริการเพื่ออำนวยความสะดวกให้กับคนชายขอบประเภทต่าง ๆ นั้น “งบประมาณ” ถือเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งในการพัฒนาบริการต่าง ๆ ในทุก ๆ ด้าน
ดิฉันคิดว่าห้องสมุดเราสามารถเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยเหลือ “คนชายขอบ” ในเรื่องพื้นฐานต่าง ๆ ได้ในอนาคตข้างหน้า (หากมีงบประมาณเพียงพอ) เช่น ไม่ว่าคุณจะเป็นใคร มาจากไหน — > เข้าใช้ฟรี! มีการออกแบบโครงสร้างภายในหอสมุดให้ราบเรียบ ไม่สะดุด มีการเลือกซื้อเฟอร์นิเจอร์ เช่น โต๊ะ เก้าอี้ที่มีลักษณะกลม/มน/ไม่เป็นเหลี่ยม/มุม มีลิฟต์ที่มีเสียงบอกชั้น+มีปุ่มกดอักษรเบรลล์ ประตูทางเข้า-ออกควรเป็นประตูอัตโนมัติ มีบันไดทางลาด บันไดมีราวจับ มีการใช้เบรลล์บล็อกบนทางเดินภายในและรอบ ๆ อาคาร เป็นต้น
แหล่งที่มาของข้อมูล :
https://www.gotoknow.org/posts/204923 (23 กุมภาพันธ์ 2558)
http://th.wikipedia.org/wiki (23 กุมภาพันธ์ 2558)
One thought on “การจัดบริการห้องสมุดสำหรับคนชายขอบ”
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.
ความเห็นพี่คือน่าจะตีความเรื่อง “คนชายขอบ” ในมิติของการทำงานบริการในห้องสมุดอาจเป็นคนที่ไม่รู้จักค้นอะไรๆในห้องสมุด หรือ คนที่ไม่มาเข้าใช้ห้องสมุด ฯลฯ แล้วเราจะทำให้พวกเค้ามาอยู่ใน “เขตแดน” ห้องสมุดได้อย่างไร ทั้งๆที่หลายๆคนมักพูดว่าห้องสมุด “ไร้พรมแดน”