พงศาวลี…ที่ไม่ใช่พงศาวดาร
เมื่อวันก่อนเก็บขยะของลูกชาย ไปเจอกระดาษเน่าๆ แผ่นนึง เห็นบนหัวติดดินน้ำมันเป็นตัวอักษรว่า “พงศาวลี” จำได้ว่าเคยอ่านอยู่เหมือนกัน ว่าเป็นแผนภูมิแสดงพวกสปีชีส์ พวกยีน หรือพวกพันธุกรรม อะไรทำนองนี้
ไปอ่านหนังสือทางด้านชีววิทยาหลายๆ เล่ม เค้าว่า พงศาวลี หรือ Pedigree เป็น แผนภูมิชนิดหนึ่ง ที่แสดงให้เห็นถึงการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมอย่างหนึ่งๆ ของสิ่งมีชีวิตไม่ว่าจะเป็นคนหรือสัตว์ ที่อยู่ในสายพันธุ์ หรือในตระกูลแบบรุ่นต่อรุ่น … หรือเป็นพวกลำดับสายพันธุ์ หน้าตาแบบนี้เห็นบ่อยอยู่ แต่มักไม่ค่อยได้ยินคำสวยๆ ว่า พงศาวลี นานๆ เจอทีก็ดีเหมือนกัน
ถ้าไม่ใช่ทางด้านชีววิทยา เค้าใช้เป็นแผนภูมิลำดับเครือญาติ ในบทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ของราชบัณฑิตยสถาน (วันที่ 14 ตุลาคม 2552) ได้กล่าวถึง พงศาวลี ไว้ว่า…พงศาวลี (อ่านว่า พง-ศา-วะ -ลี) เป็นคำนาม หมายถึง แผนลำดับเครือญาติ หรือ แผนภูมิเครือญาติ บางคนใช้ว่า สาแหรกเครือญาติ ตรงกับภาษาอังกฤษว่า family tree เช่น พงศาวลีของครอบครัวนี้ สามารถนับย้อนขึ้นไปถึง 5 รุ่น  ในภาษาไทย มีคำเรียกลำดับเครือญาติสืบต่อกันหลายช่วงอายุ ได้แก่
เทียด หรือ เชียด คือ พ่อหรือแม่ของทวด
ทวด หรือ ชวด หรือ พ่อหรือแม่ของปู่ย่าตายาย
ปู่ ย่า ตา ยาย คือ พ่อและแม่ของพ่อและแม่
พ่อ แม่ คือ ชายและหญิงที่ให้กำเนิดแก่ลูก
ลูก คือ ผู้มีกำเนิดจากพ่อและแม่
หลาน คือ ลูกของลูก หรือ ลูกของพี่และน้องของลูก
เหลน คือ ลูกของหลานที่เป็นลูกของลูก
ลื่อ คือ ลูกของเหลน
ลืบ คือ ลูกของลื่อ หรือหลานของเหลน
ลืด คือ ลูกของลืบ

เพิ่งรู้เหมือนกันว่า พงศาวลี เค้าใช้เป็นแผนภูมิใน 2 แบบ นึกว่าใช้แต่กับพวกพันธุกรรม หรือสายพันธุ์เท่านั้น แต่ไม่เคยรู้มาก่อนว่าเค้าใช้กับการลำดับเครือญาติด้วย…  🙄
ที่มาภาพ :
สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก. (2557).  สืบค้นเมื่อวันที่

21 กุมภาพันธ์ 2558.  จาก วิกิพีเดีย http://th.wikipedia.org/wiki/สมเด็จพระญาณสังวร_

สมเด็จพระสังฆราช_สกลมหาปริณายก