เมื่อต้องเล่นบทผู้นำทั้ง ๆ ที่ไม่ถนัดแต่ก็ต้องพยายามรักษาสถานภาพองค์กรไปให้รอด มีเรื่องปวดหมองเรื่องนั้นเรื่องนี้ บางเรื่องพี่ ๆ น้อง ๆ ก็คอยช่วยเหลือให้คำแนะนำและแก้ปัญหาไปได้ด้วยดีก็ขอขอบคุณมา ณ ที่นี้
การเป็นผู้นำทำอย่างไรบริหารอย่างไรให้สัมฤทธิผลสำหรับตัวเองแล้วเป็นเรื่องยาก มีหนังสือที่อ่านแล้วชอบคือหนังสือสามก๊กที่ว่าด้วยเสน่ห์ผู้นำ ที่ผู้เขียนได้คัดสรรให้ศึกษาว่าเสน่ห์ของผู้นำที่ดีงามน่ายกย่องเป็นเช่นไร
ปลายราชวงศ์ฮั่น (ปี พ.ศ. 690) ในสมัยของพระเจ้าเลนเต้ผู้ด้อยความสามารถขาดธรรมาภิบาล ขุนนางข้าราชการกังฉินซื้อขายตำแหน่ง เกิดการคอร์รัปชั่นทุกหย่อมหญ้าเมื่อแผ่นดินเริ่มเข้าสู่กลียุค แต่ละก๊กก็ต่อสู้กันเพื่อขึ้นเป็นผู้นำ ซึ่งสัจธรรมที่ใช้ได้กับทุกยุคสมัยคือ “เมื่อแตกแยกกันมานานก็สมานรวมเป็นหนึ่ง รวมเป็นหนึ่งมานานก็จักแตกแยก” เนื้อหาแบ่งเป็นตอน ๆ แต่ละตอนจะกล่าวถึงตัวเอกและคุณลักษณะเด่น ๆ ดังนี้
คุณธรรมน้ำมิตรคือจิตของยอดนักรบ การเริ่มต้นเป็นสิ่งสำคัญหากเริ่มต้นผิดเส้นทางที่เหลือก็ยากจะหาความชอบธรรมได้ ก๊กเล่าปี่เริ่มจากผู้นำมีคุณธรรมและความจริงใจในการแก้ปัญหาเมื่อได้มาเจอคนที่มีอุดมการณ์เดียวกันทำให้เล่าปี่ เตียวหุย และกวนอูทั้งสามคนสาบานเป็นพี่น้องกันและร่วมรบเคียงบ่าเคียงไหล่กันจนตายจากกันไป
ถ้าอยากจะรู้ว่าคนคนนั้นเป็นอย่างไรจงให้อำนาจเขา เมื่อตั๋งโต๊ะได้ครองอำนาจก็เผยธาตุแท้แห่งการเป็นทรราชออกมา ขูดรีดประชาชนโกงกินอย่างสนุกสนาน มีลิโป้เป็นทหารคนสนิทที่แม้จะเป็นนักรบเก่งกล้าแต่เป็นคนหยาบช้า ขาดคุณธรรมและไร้สติปัญญาเมื่อได้ของกำนัลล่อใจก็ทรยศผู้มีพระคุณแปรพักตร์ไปหาตั๋งโต๊ะแต่เมื่อได้พบสาวงามก็ถึงกับลงมือสังหารตั๋งโต๊ะ จนเมื่อโจโฉได้ตัวลิโป้ไปไว้ข้างกายแม้ลิโป้จะเป็นคนเก่งโจโฉยังต้องตัดใจประหารลิโป้เสียเพราะเลี้ยงไว้จะมีภัยมากกว่าจะเป็นประโยชน์ในภายหลัง
ชนะใจคนได้ ศึกใดก็ไม่ยาก ศัตรูที่น่ากลัวที่สุดคือมหามิตรที่แปรเปลี่ยนเป็นศัตรูนั่นเอง การที่โจโฉเชื่อในคำแนะนำของคนที่แปรพักตร์มาถือว่าเป็นความเสี่ยงมาก เมื่อชนะศึกแล้วเข้ายึดค่ายศัตรูได้เขาพบจดหมายหลายฉบับจากคนของตนที่เคยคิดจะสวามิภักดิ์กับอ้วนเสี้ยว โจโฉพิจารณาแล้วเห็นว่าหากมีการสอบสวนก็คงต้องประหารชีวิตคนของตนเองเป็นจำนวนมากจึงให้เผาจดหมายเหล่านั้นเสียพร้อมกับกล่าวว่า จดหมายเหล่านี้หาได้เกิดจากการคิดร้ายกับเรา หากเป็นเพราะพวกเขาเกรงว่าฝ่ายอ้วนเสี้ยวมีกำลังมากกว่ามหาศาล แม้ตัวข้าพเจ้าเองยังไม่คิดว่าจะมีชัยมาได้”เรื่องนี้สะท้อนให้เห็นแง่คิดของการจะเป็นผู้นำที่ชนะใจคนได้นั้นต้องเป็นคนใจคอกว้างขวาง ละส่วนเสียและเลือกเอาแต่ส่วนดีเลือกใช้คนให้ถูกกับงาน งานจะสำเร็จลุล่วงได้ต้องมีนายที่เก่งและลูกน้องที่มีฝีมือควบคู่กันไป
เปลี่ยนวิธีคิดชีวิตก็เปลี่ยน คนเราหากน้อมใจลงเพื่อเรียนรู้จุดอ่อนของตัวเอง ยอมรับคนที่เก่งกว่าในด้านต่างๆ วางแผนในชีวิตแบบเห็นหมากทั้งกระดานก็สามารถพลิกวิกฤตให้เป็นโอกาส เหมือนเล่าปี่ที่นำทัพแบบไร้วิสัยทัศน์มาเกือบยี่สิบปี เมื่อเปิดโอกาสให้คนมีความสามารถมาเป็นคู่คิดก็สามารถตั้งตัวจนสถาปนาจ๊กก๊กเป็นอาณาจักรเสฉวนได้ในเวลาเพียง 8 ปี
สร้างรากฐานแบบตระกูลซุน การยึดมั่นในคำสอนของคนรุ่นเก่าการใช้ทรัพยากรบุคคลให้เกิดประโยชน์สูงสุดแบบซุนเกี๋ยนรุ่นพ่อทำให้อาณาจักรซุนเติบโตมาได้สามชั่วคนอย่างมีเสถียรภาพ ด้วยการใช้จุดเด่นที่รู้จักเปิดรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่นแล้วนำมาตัดสินใจเลือกใช้เฉพาะสิ่งที่ดีที่สุดเพื่อความอยู่รอดของกลุ่มตน
คิดทำการใหญ่ต้องได้คนเก่งมาเป็นพวก เล่าปี่ได้ไปเชิญขงเบ้งมาร่วมงานด้วยแต่ถูกขงเบ้งลองใจจนประจักษ์ถึงความเพียรอย่างจริงใจของเล่าปี่ด้วยมือที่อ่อนน้อมและการเคารพอย่างบริสุทธิ์ใจทำให้ขงเบ้งต้องยอมสยบและสวามิภักดิ์ต่อเล่าปี่ตราบจนวันตาย ช่วยให้เล่าปี่สามารถกวาดเอาดินแดนหนึ่งในสามของจีนมาครอบครอง เล่าปี่สามารถชนะใจบรรดาทหารว่ากำลังทำงานให้กับพี่ใหญ่ผู้มีพระคุณไม่ใช่นายผู้มีแต่พระเดช
นักรบที่ดีต้องยึดมั่นหน้าที่เหนือสิ่งอื่นใด จูล่งเป็นหนึ่งในห้าทหารเสือของเล่าปี่ที่ยอมบุกเดี่ยวสู้ตายกับทหารโจโฉเป็นหมื่นอย่างห้าวหาญปกป้องลูกของเล่าปี่เพียงเพื่อรักษาภารกิจที่ได้รับมอบหมายในหน้าที่ยิ่งชีพของตน
แยกมิตรแยกศัตรู รู้ชัดในเป้าหมายนำสู่นโยบายที่เป็นจริง ขงเบ้งได้แสดงวิสัยทัศน์การวางแผนการรบโดยแบ่งนโยบายเป็นระยะสั้น ระยะกลาง ระยะยาว สิ่งใดที่ต้องทำก่อน สิ่งใดควรละเว้น ใครคือศัตรู ใครคือมิตร บั้นปลายชีวิตเล่าปี่นึกทบทวนสิ่งต่าง ๆ ที่ผ่านมาให้รู้สึกเสียใจที่ไม่เชื่อขงเบ้งเพราะหวังยึดมั่นในคุณธรรม มุ่งแต่รักษาภาพลักษณ์ผู้นำที่ใสสะอาดจนกลายเป็นไม่กล้าตัดสินใจ (น.105) ขึ้นชื่อว่าผู้นำแล้วการตัดสินใจแต่ละครั้งย่อมมีผลผูกพันต่อองค์กรอย่างมีนัยยะสำคัญ การกำหนดเป้าหมายหลัก-รองจึงเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้สำหรับการเป็นผู้นำ
วาจาแห่งผู้นำ ทุกคำพูดเป็นนายตน การเป็นผู้นำองค์กรนั้นคำพูดแต่ละอย่างที่พูดต่อหน้าคนหมู่มากย่อมเป็นนายเราเสมอ ดังโจโฉเมื่อเห็นหนังสือที่เจียวก้านแอบลักขโมยมาจากจิวยี่แล้วนำมามอบให้ทำให้เข้าใจผิดว่าทหารสองคนของจิวยี่ที่มาสวามิภักดิ์ด้วยว่าคิดร้ายตนเองจึงสั่งให้นำไปประหารชีวิต เมื่อพูดออกไปแล้วได้สติคิดทบทวนว่าคงตกหลุมพรางจิวยี่แล้วแต่เมื่อพูดออกไปแล้วก็ต้องรักษาคำพูดสั่งฆ่าคนที่มีประโยชน์ต่อตนทิ้ง (น.117)
ไม่รู้เขาไม่รู้เรา ทุกรบจักพ่าย โจโฉต้องมาพ่ายแพ้แผนลวงของจิวยี่กับขงเบ้งถึงสามครั้งติดต่อกันทำให้ตระหนักว่าสิ่งสำคัญที่สุดในการรบคือการต้องรู้เขารู้เราเพื่อวางแผนการรบให้ถูกต้อง แต่โจโฉก็มักยิ้มสู้กับความพ่ายแพ้และนำบทเรียนจากศึกเดิมมาปรับกลยุทธ์ใหม่ นับเป็นบทเรียนของคนฉลาดที่เรียนรู้จากบทเรียนเก่า ๆ
อันชาติใดไร้รักสมัครสมาน จะทำการสิ่งใดก็ไร้ผล ความขัดแย้งในองค์กรนั้นมีปรากฏอยู่ในทุกยุคทุกสมัย ทั้ง ๆ ที่ต้องทำงานที่เดียวกันแต่แทบไม่พูดจากัน ผู้นำที่อ่านใจลูกน้องทะลุปรุโปร่ง จนรู้ดีว่าจะใช้กลอุบายอย่างไรสร้างความสามัคคีในหมู่คณะ หยิบเอาข้อดีแต่ละคนมาเสริม แก้ไขข้อเสียแต่ละคนให้น้อยลง การทำงานก็ราบรื่นอย่างน่าอัศจรรย์
สัตย์ซื่อถือคุณธรรม ทั้งมิตรและศัตรูต่างคำนับ กวนอูเป็นพี่น้องร่วมสาบานกับเล่าปี่แม้จะต้องอยู่กับโจโฉซึ่งเลี้ยงดูอย่างดีแต่เมื่อทราบว่าเล่าปี่อยู่ที่ไหนลาภยศสรรเสริญที่โจโฉมอบให้ก็ไม่ทำให้กวนอูทิ้งความสัตย์ที่ให้กับเล่าปี่ได้จนเป็นที่ยกย่องของผู้คนทั่วไป
ปราบศึกในได้ย่อมไม่แพ้ศึกนอก ผู้นำที่ดีต้องวัดศักยภาพในการอ่านภาพรวม เข้าใจสาเหตุของการผิดพลาดให้คุณให้โทษลูกน้องอย่างเหมาะสมกับกาลเทศะเพื่อรักษาเป้าหมายใหญ่ขององค์กรเป็นสำคัญ
ไม่มีอะไรแย่เท่าความเย่อหยิ่งอวดดี กวนอูได้รับการยกย่องว่าซื่อสัตย์แต่มีข้อเสียคือเย่อหยิ่งทระนงตนมากเกินไป เมื่อยามที่ตนเองเดือดร้อนจึงมีแต่คนรอจังหวะซ้ำเติม คนเราจึงไม่ควรตั้งมั่นอยู่ในความประมาท เย่อหยิ่งและอวดดีไม่ว่าเราจะเป็นคนมีความรู้ความสามารถเช่นใดก็ไม่อาจเอาตัวรอดได้ในทุกสถานการณ์ การสร้างมิตรเอาไว้จึงดีกว่าสร้างศัตรูอย่างแน่นอน
ความอดทนเป็นต้นไม้รสขมแตให้ผลแสนหวาน ยุคสมัยที่มีการแย่งชิงความเป็นใหญ่ในแผ่นดินของเล่าปี่ โจโฉ และซุนกวน มีบุรุษผู้หนึ่งชื่อสุมาอี้ซึ่งเป็นเสนาธิการฝ่ายโจโฉ ซุ่มวางแผนคิดการใหญ่อย่างรอบคอบและใจเย็น มีความอดทนสูงเก็บอาการไม่ให้ใครเห็น การวางแผนของสุมาอี้แยบยลและรอบคอบใช้ชีวิตด้วยการใส่ใจดูแลสุขภาพของตนให้แข็งแรง ไม่เสี่ยงเรื่องที่ไม่ควรเสี่ยง ไม่ทำตัวเด่นให้ใครอิจฉา ยอมให้คนเยาะเย้ยว่าไร้ศักดิ์ศรี บางครั้งทำตัวเป็นคนสติฟั่นเฟือนเพื่อไม่ให้เป็นที่จับตามอง มีความเพียรพยายามในการสร้างความนิยมและเครือข่ายฐานอำนาจไปทีละขั้นและเมื่อโอกาสที่ดีมาถึงก็ทุ่มเทสุดกำลังเพื่อทำให้เป็นจริง สิ่งที่เล่าปี่ ซุนกวน และโจโฉ พากเพียรมาหลายสิบปีต้องสูญสลายให้กับคนตระกูลสุมาจนผู้คนกล่าวว่า “เล่า โจ ซุน ต่อสู้แย่งชิงกันมา สุดท้ายสุมาได้ครองแผ่นดิน”
ผู้นำในดวงใจชองท่านควรมีลักษณะเช่นไร
อึ้งมงคล.(2555). สามก๊กฉบับเสน่ห์ผู้นำ. กรุงเทพฯ : โพสต์บุ๊กส์. 215 หน้า.
PL3275.ส6 อ62