ช่วงนี้กำลังสนุกสนานกับการถอดอักษรไทยเป็นอักษรโรมันหนังสืออนุสรณ์งานศพอยู่ เคยนึกอยู่เหมือนกันว่ามานั่งทำอะไรให้มันยุ่งยากอยู่ทำไม รู้สึกปวดเศียรเวียนเกล้าไปหมด ถ้าทำจนหมดเกือบ 1,000 เรื่องนี่จะเป็นยังไงบ้างน้อ….
ก่อนอื่นก็คงต้องว่ากันถึงเรื่องการถอดอักษรไทยเป็นอักษรโรมัน หรือ Thai Romanization…
การถอดอักษรไทยเป็นอักษรโรมันมี 2 วิธี คือ การถอดอักษรตามวิธีเขียน (Transliteration) และการถอดอักษรแบบถ่ายเสียง (Transcription)
การถอดอักษรตามวิธีเขียน เป็นการถอดตามตัวอักษรทุกตัว ที่มีอยู่ในคำนั้น มีข้อดีคือทราบที่มาของคำนั้น สามารถสะกดคำได้และสามารถถอดอักษรกลับไปยังคำเดิมได้ ข้อด้อยคืออ่านออกเสียงได้ยากและบางคำที่ถอดออกมามีมากเกินความจำเป็นในการ ออกเสียง
การถอดอักษรแบบถ่ายเสียง เป็นการถอดอักษรที่ไม่จำเป็นต้องถอดครบทุกตัวอักษร เน้นการออกเสียงเป็นหลัก ข้อดีคือทำให้อ่านคำภาษาไทยที่ถอดเป็นอักษรโรมันได้เสียงใกล้เคียงคำที่ถอด เป็นอักษรโรมันมีความกะทัดรัดเข้าใจง่าย ข้อด้อยคือไม่เอื้อให้ถอดอักษรกลับคืนสู่คำเดิมได้
ดร. นิตยา กาญจนะวรรณ จากราชบัณฑิตยสถานได้กล่างถึง การถอดอักษรแบบถ่ายเสียง ไว้ว่า
๑. ชุดอักษร ๒๖ ตัว ซึ่งได้แก่ A ถึง Z เรียกว่า ชุดอักษรโรมันหรืออักษรละติน
๒. ภาษาที่ใช้อักษรโรมันเป็นตัวเขียนมีประมาณ ๑๐๐ ภาษา ทั้งในทวีปยุโรป อเมริกา แอฟริกา ออสเตรเลีย และเอเชีย แต่ละภาษาได้นำตัวอักษรมาแทนเสียงในภาษาของตน ซึ่งไม่จำเป็นต้องเหมือนกัน เช่น “A B C” ภาษาอังกฤษอ่านว่า [เอ บี ซี] ส่วนภาษาฝรั่งเศสอ่านว่า [อา เบ ซี]
๓. ภาษาที่มิได้ใช้อักษรโรมันเป็นตัวเขียนอาจนำอักษรโรมันมาใช้เขียนภาษาของตนเพื่อการสื่อสาร การใช้อักษรโรมันในลักษณะนี้เรียกว่า Romanization หรือ “การถอดอักษรเป็นอักษรโรมัน” หรือ “การใช้อักษรโรมันเขียนภาษา” ในกรณีของภาษาไทย คือ “การถอดอักษรไทยเป็นอักษรโรมันแบบถ่ายเสียง” ในกรณีของภาษาญี่ปุ่น คือ Romaji ในกรณีของภาษาจีนคือ Pinyin
“การใช้อักษรโรมันเขียนภาษา” จึงมิใช่ “การเขียนเป็นภาษาอังกฤษ” เพราะภาษาอังกฤษไม่ใช่ภาษาเดียวในโลกที่ใช้อักษรโรมัน ชื่อภาษาไทยที่เขียนด้วยอักษรโรมันก็ยังคงเป็นชื่อภาษาไทย เช่น Somchai (สมชาย) ในทำนองเดียวกัน ชื่อภาษาอังกฤษที่เขียนด้วยอักษรไทยก็ยังคงเป็นชื่อภาษาอังกฤษ เช่น นิวยอร์ก (New York)
๔. Romanization ของแต่ละภาษาจะมีการกำหนดหลักเกณฑ์ที่สามารถอธิบายได้ทางภาษาศาสตร์ เช่น  ภาษาไทยกาหนดให้ใช้ h แทนตัวอักขระหรือประกอบตัวอักขระที่มีลักษณะการพ่นลมออกมา เช่น ห ฮ = h   ป = p   ผ พ ภ = ph   ต = t  –> ภูเก็ต = Phuket      ปู = Pu      เขต = Khet      ตา = ta      ทา = tha
๕. Romanization ของแต่ละภาษาไม่จาเป็นต้องกำหนดการแทนเสียงเหมือนกัน เช่น  ภาษาไทยกำหนดให้ b แทนเสียง บ เช่น Bua Yai = บัวใหญ่   แต่ภาษาจีนกำหนดให้ b แทนเสียง ป เช่น Beijing = เปย์จิง
๖. Anglicization คือการถอดอักษรโดยเลียนแบบภาษาอังกฤษ เช่น วันเพ็ญ = One Pen   เพ็ญแข = Pen Care
แต่การถอดอักษรโดยเลียนแบบภาษาอังกฤษมีความลักลั่นไม่เป็นระบบ เพราะตัวอักษรตัวเดียวกันอาจจะอ่านได้หลายแบบ จึงไม่มีการใช้ระบบนี้ในทางสากล ถึงแม้ว่าภาษาอังกฤษจะเป็นภาษาที่ใช้สื่อสารกันได้อย่างกว้างขวางก็ตาม
ด้วยเหตุนี้ องค์การระหว่างประเทศว่าด้วยการมาตรฐาน (International Organization for Standardization) จึงกำหนดให้ใช้ระบบ Romanization ทั้งนี้เพื่อประโยชน์ในการสื่อสารและการเก็บข้อมูลในระดับสากล
ตัวอย่างการถอดอักษรแบบถ่ายเสียง  —  ขอให้ทุกคนประสบความสำเร็จตามปรารถนา
ถอดเป็นอักษรโรมันได้ว่า  —  Kho hai thuk khon prasop khwam samret tam pratthana
แต่หากเราต้องมานั่งถอดตัวอักษรโดยเปิดคู่มือ คงใช้เวลามิใช่น้อย ในปัจจุบันก็มีตัวช่วยในการถอดตัวอักษร เช่น
    โปรแกรม Thai Romanization จะถอดอักษรแบบถ่ายเสียง เพียงเราใส่ข้อความภาษาไทยลงไป โปรแกรมก็จะถอดตัวอักษรโรมันออกมาให้
     เท่านี้การถอดตัวอักษรไทยเป็นอักษรโรมัน ก็จะไม่ยากและปวดหัวอีกต่อไป
 
บรรณานุกรม
นิตยา กาญจนะวรรณ.  (ม.ป.ป.).  คำชี้แจงเรื่อง Romanization.  สืบค้นเมื่อวันที่ 5 ธันวาคม 2557 จาก http://www.royin.go.th/upload/246/FileUpload/2038_4817.pdf
บุญเลิศ อรุณพิบูลย์.  (2555).   ข้อความภาษาไทยในลักษณะอักษรโรมัน – Romanization.
สืบค้นเมื่อวันที่ 5 ธันวาคม 2557 จาก http://www.thailibrary.in.th/2012/01/11/romanization/
ราชบัณฑิตยสถาน.  (2542).  หลักเกณฑ์การถอดอักษรไทยเป็นอักษรโรมันแบบถ่ายเสียง.  กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน.