…..ในวันที่ 12 สิงหาคม หรือที่รัฐบาลสมมติกันว่าเป็นวันแ่ม่แห่งชาติ ซึ่งใครๆ ก็เกิดแห่จะรักแม่
พร้อมกันในวันนั้น และที่สำคัญในวันแม่ดูเหมือนจะมีเพลงประจำที่บรรดาเด็กเล็ก เด็กใหญ่ทั้งหลาย
ต้องร้อง ซึ่งก็คือ เพลงค่าน้ำนม
…..แต่แท้ที่จริงเราเคยรู้ประวัติและเนื้อหาของเพลงค่าน้ำนมมากน้อยเพียงใด ประกอบกับวันที่ 29
สิงหาคม ก็เป็นวันคล้ายวันถึงแก่กรรมของท่านผู้ประพันธ์เพลง ดังนั้นในสัปดาห์นี้จึงถือโอกาสนำเสนอ
เรื่องราวของเพลงค่าน้ำนม
…..วันแม่แห่งชาติ
…..งานวันแม่แห่งชาติจัดขึ้นครั้งแรกเมื่อวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2486 ณ สวนอัมพร โดยกระทรวง
สาธารณสุข แต่ช่วงนั้นเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 งานวันแม่ในปีต่อมาจึงต้องงดไป เมื่อวิกฤติสงคราม
สงบลง หลายหน่วยงานได้พยายามให้มีวันแม่ขึ้นมาอีก แต่ก็ไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร และมีการ
เปลี่ยนกำหนดวันแม่ไปหลายครั้งต่อมา พ.ศ. 2493 รัฐบาลรับรองวันที่ 15 เมษายน เป็นวันแม่ แต่ก็ต้อง
หยุดลงอีกในหลายปีต่อมา เนื่องจากกระทรวงวัฒนธรรมถูกยุบไป ส่งผลให้สภาวัฒนธรรมแห่งชาติซึ่งรับ
หน้าที่จัดงานวันแม่ ขาดผู้สนับสนุนจนกระทั่งในปี พ.ศ. 2519 คณะกรรมการอำนวยการสภาสังคมสงเคราะห์
แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ จึงได้กำหนดวันแม่ขึ้นใหม่ให้เป็นวันที่่แน่นอน โดยถือเอาวันเสด็จ
พระราชสมภพของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ วันที่ 12 สิงหาคม เป็นวันแม่แห่งชาติ
และกำหนดให้ดอกไม้สัญลักษณ์ของวันแม่ คือดอกมะลิ นับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
…..เพลงค่าน้ำนมเดิมไม่ใช่เพลงประจำวันแม่
…..เนื้อร้องของเพลงค่าน้ำนม ผลงานการประพันธ์ของครู ไพบูลย์ บุตรขัน (4 กันยายน 2461-29 สิงหาคม
2515) เรียบเรียบเสียงประสานโดย สง่า อารัมภีร และประกิจ วาทยกร (บุตรชายของพระเจนดุริยางค์)
…..เพลงค่าน้ำนมมีการขับร้องและบันทึกเสียงครั้งแรกโดย ครูชาญ เย็นแข เมื่อ พ.ศ. 2492 โดยในครั้ง
แรกครูไพบูลย์ บุตรขัน ตั้งใจจะให้ครูช่วย หิรัญสุนทรเป็นผู้ร้อง หากแต่ครูบุญช่วย หิรัญสุนทรไม่สบาย
จึงเปลี่ยนมาให้ครูชาญ เย็นแขเป็นผู้ร้องแทน
…..เพลงค่าน้ำนมได้ออกวางจำหน่ายเมื่อวันที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2492 โดยบริษัท นำไทย จำกัด
แผ่นเสียงตราสุนัขสลากเขียว เป็นแผ่นครั่งขนาด 10 นิ้ว ความเร็ว 78 รอบต่อนาที ขายได้ 800 แผ่น
ซึ่งถือว่าเป็นปริมาณที่มากพอสมควร
……วัตถุประสงค์ของการแต่งเพลงค่าน้ำนมนั้น ครูไพบูลย์ บุตรขัน ได้แต่งขึ้นเพื่อมอบให้กับมารดา
ของครู คือนางพร้อม ประณีต (ประณีตเป็นนามสกุลเดิมของครูไพบูลย์) ซึ่งเป็นผู้ดูแลครูไพบูลย์ บุตรขัน
อย่างใกล้ชิดตั้งแต่วัยหนุ่ม ทั้งนี้ เพราะครูไพบูลย์ป่วยเป็นโรคเรื้อนซึ่งเป็นที่รังเกียจของสังคม เพราะฉะนั้น
ครูไพบูลย์ บุตรขัน ไม่ได้ประพันธ์เพลงเพื่อแม่ของใคร แต่เพื่อแม่ของครูท่านเอง
…..ต่อมาในปีรุ่งขึ้นเมื่อมีการจัดกิจกรรมวันแม่แห่งชาติ 15 เมษายน ทางสถานีวิทยุกระจายเสียงได้เปิด
เพลงค่าน้ำนม จึงทำให้เพลงนี้กลายเป็นเพลงประจำวันแม่มาตั้งแต่ครั้งนั้นเป็นต้นมา
…..อย่างไรก็ตาม เพลงค่าน้ำนมวัตถุประสงค์ในการประพันธ์ครั้งแรกไม่ใช่เพื่อร้องในงานวันแม่แห่งชาติ
แต่ถือว่าเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของวงการดนตรีไทย คือเป็นการสะท้อนให้แนวคิดศิลปะเพื่อชีวิต ทั้งนี้
เพราะก่อนหน้านี้เพลงที่ขับร้องกันมุ่งเน้นเพลงที่แสดงอารมณ์รักใคร่ในเชิงชู้สาวเป็นหลัก ส่วนความ
เห็นส่วนบุคคลของผู้เขียนกลับไม่เห็นด้วยกับการที่จัดให้เพลงค่าน้ำนมเป็นเพลงลูกทุ่ง
…..อนึ่ง สาเหตุที่ทำให้เพลงค่าน้ำนมดังเป็นอมตะนอกจากเนื้อหาที่กินใจแล้ว ก็อาจจะเป็นเพราะการ
แต่เพลงที่มีเนื้อหาในทำนองแบบนี้ไม่เป็นที่ต้องการของตลาด “เลือดในอกผสม กลั่นเป็นน้ำนมให้ลูก
ดื่มกิน”
……ในปัจจุบันทางวิทยาศาสตร์สามารถอธิบายได้ว่าหลังคลอดระดับเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน
ลดลง ทำให้มีการหลั่งฮอร์โมนโปรแลคติน จากต่อมพิทูอิทารีไปกระตุ้นต่อน้ำนมให้หลั่งน้ำนม ซึ่งมี
ส่วนประกอบที่ได้จากเลือดของมารดา
…..หากแต่สังคมโบราณได้อธิบายการเกิดน้ำนมแม่ ดังต่อไปนี้ จากอรรถกถามหาตัณหาสังขยาสูตร
ในคัมภีร์มัชฌิมนิกาย ผลงานการประพันธ์ของพระพุทธโฆษาจารย์รจนาในราว พ.ศ. 1000 ได้กล่าว
ว่า มารดายังทารกผู้เป็นบุตรนั้นให้ดื่มกินน้ำนมในกาลใด กาลนั้นโลหิตในดวงหทัยของมารดาก็แล่น
มาถึงบุตรแล้วก็บังเกิดเป็นน้ำนม เพราะความรักในบุตรจึงทำให้เลือดสีขาวเป็นน้ำนม เนื้อความดังกล่าว
ยังไม่ปรากฏอยู่ในคัมภีร์สารัตถสังคหะฉบับที่รจนาในลังกาทวีปของพระสิทธัตถะ และฉบับที่รจนา
ล้านนาของพระนันทาจารย์ ซึ่งคัมภีร์สารัตถสังคหะทั้ง 2 ฉบับนี้เป็นหนังสือที่พระในอดีตท่านนิยม
ตัดเอา้ข้อความไปใช้เทศนา
…..จริงๆ แล้วรักแม่ไม่ต้องร้องเพลงค่าน้ำนมให้แม่ฟังก็ได้ แค่ดูแลเอาใจใส่ไม่ก่อความเดือดร้อนให้
แม่ น่าจะดีกว่า
 
ที่มา : สมุดข่อยเล่าเรื่อง(รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล), สยามรัฐสัปดาหวิจารณ์ (สิงหาคม 2556)