คำขวัญประจำจังหวัด เป็นคำขวัญที่แต่ละจังหวัดแต่งขึ้น เพื่อบ่งบอกถึงความเป็นเอกลักษณ์ ความภาคภูมิใจ และความโดดเด่นที่มีอยู่ในจังหวัดนั้น ๆ ซึ่งมักเป็นคำคล้องจองสั้น ๆ เพื่อให้จดจำได้ง่าย โดยที่บางคนมีความสามารถในการจดจำคำขวัญประจำจังหวัดได้ครบทั้ง 76 จังหวัดเลยทีเดียว
คำขวัญประจำจังหวัดแต่ละจังหวัด ถ้าจำไม่ผิดน่าจะเกิดขึ้นจากการที่รัฐบาลพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ ที่ต้องการประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวและของที่ขึ้นชื่อในแต่ละจังหวัด จึงมอบหมายให้แต่ละจังหวัดคิดคำขวัญประจำจังหวัดของตนเองขึ้น โดยจะต้องสื่อถึงเอกลักษณ์และความโดดเด่นของจังหวัดนั้นๆ
เมื่อความเจริญและพัฒนาการที่เปลี่ยนไป ทำให้แต่ละจังหวัดมีเอกลักษณ์ และความโดดเด่นเพิ่มขึ้น หรือที่มีอยู่เดิมยังไม่ครอบคลุม ก็แล้วแต่มุมมองของแต่ละจังหวัด ทำให้คำขวัญประจำจังหวัดที่มีอยู่เดิม เริ่มต้องมีการปรับปรุง เปลี่ยนแปลง หรือเพิ่มเติม เพื่อแสดงความมีเอกลักษณ์ ความภาคภูมิใจ และความโดดเด่น ที่อยากจะบอกให้คนทั้งประเทศได้รู้จักจังหวัดของเราดีขึ้นกว่าเดิม
ในที่นี้คงจะกล่าวถึงคำขวัญประจำจังหวัดนครปฐมเท่านั้น ด้วยเป็นชาวจังหวัดนครปฐม และได้เห็นความเปลี่ยนแปลงของคำขวัญประจำจังหวัด ที่ถูกปรับ ถูกเปลี่ยนให้ครอบคลุมเอกลักษณ์ของจังหวัด จากเพียงไม่กี่ประโยคจนยาวขึ้นมากแทบจำได้ไม่หมด
แต่เล็กแต่น้อยก็ท่องเจื้อยแจ้วถึงคำขวัญประจำจังหวัดนครปฐมว่า “ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวสวย” ซึ่งสั้น กระชับ คล้องจอง ทำให้จำได้ง่าย และมองเห็นถึงเอกลักษณ์และความโดดเด่นของจังหวัดนครปฐมว่า จังหวัดนครปฐมมีสวนส้มโอเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะอยู่ติดกับคลองมีน้ำตลอดเวลา ส้มโอจึงหวานอร่อย นอกจากนี้ชาวนครปฐมก็ทำนาข้าวกันเป็นจำนวนมาก ได้ข้าวสารที่คุณภาพ
ส่วนลูกสาวสวยนั้น ตัวเองก็ไม่ค่อยแน่ใจว่า ที่ว่าลูกสาวสวยนี้มีที่มาอย่างไรกันแน่ ใครเป็นผู้การันตี (หากใครทราบที่มาเรื่องนี้ ช่วยบอกด้วย) เคยได้ยินมาว่า มีสาวๆ เป็นนางงามกันมาก เลยว่าลูกสาวสวย…ก็ไม่ทราบเหมือนกันว่า จริงเท็จประการใด
ต่อมาได้มีการปรับคำขวัญใหม่เป็น “ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวงาม ข้าวหลามอร่อย” ซึ่งในครั้งนี้ได้เพิ่มเอกลักษณ์ความโดดเด่นของจังหวัดในเรื่องของข้าวหลามเข้ามา โดยที่ข้าวหลามเป็นของที่ขึ้นชื่อเป็นอย่างมากของจังหวัดนครปฐม และมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องมาถึงปัจจุบัน มีทั้งข้าวหลามปกติธรรมดา ข้าวหลามหลากรส รวมไปถึงข้าวหลามบ๊ะจ่าง ที่กำลังเป็นที่นิยม

ต่อมาเมื่อทางจังหวัดเห็นว่าคำขวัญประจำจังหวัดที่มีอยู่เดิมเริ่มไม่ครอบคลุมสิ่งที่มีความโดดเด่นของจังหวัด จึงได้จัดให้มีการประกวดคำขวัญประจำจังหวัดนครปฐมขึ้น ซึ่งคำขวัญที่ได้รับการคัดเลือกในการประกวดนี้ได้รับรางวัลชมเชย (จำชื่อผู้ที่ได้รับรางวัลและปีที่ประกวดไม่ได้ค่ะ..) และจังหวัดได้ประกาศให้เป็นคำขวัญประจำจังหวัดนครปฐมคือ “ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวงาม ข้าวหลามหวานมัน สนามจันทร์งามล้น พุทธมณฑลคู่ธานี พระปฐมเจดีย์เสียดฟ้า” ซึ่งจะเห็นว่าได้เพิ่มเอกลักษณ์ในเรื่องของพระราชวังสนามจันทร์ พุทธมณฑล และพระปฐมเจดีย์ เข้ามา

แต่อย่างไรก็ตาม ทางจังหวัดก็อาจจะเห็นว่าคำขวัญดังกล่าวยังไม่ครอบคลุมนัก ดังนั้นเมื่อวันที่ 16 สิงหาคม 2553 จังหวัดนครปฐมจึงได้ปรับปรุงคำขวัญของจังหวัดอีกครั้ง โดยเพิ่มคำว่า “สวยงามตาแม่น้ำท่าจีน” เข้ามา ทำให้จังหวัดนครปฐมมีคำขวัญใหม่เป็นคำขวัญล่าสุดในขณะนี้ว่า “ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวงาม ข้าวหลามหวานมัน สนามจันทร์งามล้น พุทธมณฑลคู่ธานี พระปฐมเจดีย์เสียดฟ้า สวยงามตาแม่น้ำท่าจีน”
จะเห็นได้ว่าคำขวัญประจำจังหวัดมีการปรับปรุง เพิ่มเติม หรือเปลี่ยนแปลงกันอยู่บ่อยครั้ง ไม่เพียงแต่จังหวัดนครปฐมเท่านั้น แต่น่าจะเป็นกันเกือบทุกจังหวัดในประเทศไทยเลยก็ว่าได้  😀