โครงการการพัฒนาผู้บริการระดับกลาง ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษา เข้าภาพคือข่ายงานห้องสมุดมหาวิทยาลับสาวนภูมิภาค หรือเรียกกันย่อๆ ว่า PULINET คืออะไร สรุปกันสั้นๆ ง่ายคือ คือการรวมตัวกันของห้องสมุดในมหาวิทยาลัยส่วนภูมิภาค ซึ่งก็หมายถึงที่ไม่ได้อยู่ใน กทม. แม้จะเป็นชานเมืองอย่าง มสธ. ก็เข้ามาร่วมกับข่ายงานนี้ฯ รวมทั้งห้องสมุดตามวิทยาเขตต่างๆ ในบางมหาวิทยาลัย เช่น ม.เกษตรศาสตร์ กำแพงแสน และศรีราชา  ม.นเรศวร พะเยา ฯลฯ ตอนที่มาทำงานเมื่อปี 2530 มีไม่กี่แห่ง
และไม่ว่าสมาชิกจะเพิ่มขึ้นเท่าไรแต่ยังคงรักษาสัมพันธภาพและความอบอุ่นอย่างเหนียวแน่น ตัวเองถือเป็นวัฒนธรรมขององค์กรที่ดีของข่ายงานฯ
เมื่อเดือนมิถุนายนที่ผ่านมา ข่ายงานฯ ได้มอบหมายให้ ม.ศิลปากร ได้จัดการสัมมนาวิชาการประจำปี ครั้งที่ 1 เรื่อง Creative Library แสดงผลงานของทั้งจากห้องสมุดสมาชิกและผู้สนใจ ซึ่งมีความเห็นว่าเป็นงานสัมมนาหนึ่งที่ชอบมาก เพราะทำให้เราได้รับรู้เรื่องราวและมีมุมหลายๆ มุมจากเพื่อนในวงการ  ที่ต้องหันกลับไปดูงานของตัวเองในขณะเดียวกันก็ต้องพัฒนางานของเราต่อไป
น่าติดตามมากทีเดียวสำหรับการสัมมนาครั้งไป ที่ ม.สุรนารี จะเป็นเจ้าภาพ ในปีต่อไป
สำหรับโครงการการพัฒนาผู้บริหารระดับกลาง ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษา ข่ายงานฯ มอบหมายให้ ม.บูรพา เป็นเจ้าภาพ  และได้จัดต่อเนื่องมาแล้วถึง 4 ปี
เนื้อหาของโครงการเป็นภาควิชาการที่ให้ผู้เข้าอบรมได้เรียนรู้ศาสตร์ต่างๆ ที่จำเป็นต่อการทำงานจากนักวิชาการในหลายๆ หน่วยงาน รวมทั้งการไปศึกษาดูงานทั้งในและต่างประเทศ แล้วหวังว่าผู้เข้ามาร่วมกิจกรรมนี้จะนำผลพวงไปใช้ในหน่วยงานของตนและพัฒนาวงการห้องสมุดให้ก้าวหน้า
ผู้บริหารระดับกลาง ของแต่ละห้องสมุดคงหมายถึงหัวหน้าฝ่าย หรือหัวหน้า รวมทั้งบุคคลที่ห้องสมุดเห็นสมควรให้เข้ามาในภารกิจนี้
ที่ห้องสมุดจึงให้หัวหน้าฝ่ายไปก่อนเริ่มอยู่ที่ใครจะบ่ายเบี่ยงได้เร็วหรือช้า ในที่สุดจากคุณพี่หน่อยเลยไปเป็นทัพหน้า ตามด้วยคุณหนูเล็ก ต่อไปควรจะเป็นข้าพเจ้า แต่คิดว่าปีนั้น (2552) จะต้องไปดูงานกับกลุ่มบริการจะขอบาย พี่นกจึงไปแทน แต่รัฐบาลท่านขอร้องให้ลด ละ เลิก เดินทางไปต่างประเทศเนื่องจากภาวะเศรษฐกิจไม่ค่อยดี พี่นกจึงได้แต่ไปอบรม ไม่ได้ไปโกอินเตอร์
เรื่องการไปดูงานต่างประเทศทำให้ต้องพิจารณากันหลายยก เพราะเมื่อเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา  ข้าพเจ้าก็ต้องไปดูงานกับกลุ่มบริการที่ฮ่องกงและเซินเจิ้น ดังนั้นเพื่อความโปร่งใสหัวหน้าหอสมุดฯ จึงต้องนำเรื่องนี้เข้าที่ประชุมโดยข้าพเจ้ามิได้มีส่วนร่วม บอกแต่เพียงว่าพิจารณาตามสบายมิต้องเกรงใจ เพราะรู้สึกเหมือนกันว่าเราโกอินเตอร์บ่อยกว่าใคร
ในที่สุดที่ประชุมก็พิจารณาผลออกมาว่าเป็นเรื่องต่างกรรม ต่างวาระที่บังเอิญมาเจ๊อะกันพอดิบพอดี ซึ่งเป็นไปได้กับทุกคน ดังนั้นตรานี้ข้าพเจ้าจึงต้องไปเพราะเป็นหัวหน้าฝ่ายที่ถูกต้องตามกฎหมายที่ยังหลงเหลืออีกหนึ่งคน… จงไปซะ
ส่วนพี่นกที่ไปอบรมปีที่แล้วไม่ได้ไปโกอินเตอร์  ก็ควรต้องไปซ่อมเพื่อให้ครบหลักสูตร อันนี้เป็นคำตอบของข้าพเจ้าที่มีคนถามไถ่ด้วยความกังขา มีคนแซวว่ารวย ข้าพเจ้าก็คิดและตอบกับบางคนไปว่าไม่ใช่เรื่องรวยหรือจน แต่เป็นเรื่องของหน่วยงานที่เข้ามาดูแลและให้โอกาสกับคนทำงานที่รับใช้หน่วยงานจนขี้เกียจนับนิ้วมือว่ากี่ปีถึงจะได้ไปดูงานตาม U.โน้น U.นี้ และยังต้องทำงานไปจนถึงวันที่เกษียณอายุ ให้นำประสบการณ์ที่ได้กลับไปปรับใช้… เพราะเราคงเบื่อที่จะสร้างจินตนาการด้วยการฟังเสียงลือเสียงเล่าอ้าง กับที่ได้ดูจากสื่อต่างๆ … โชคดีและดีใจที่หน่วยงานของเรามีความมั่นคงกับแนวคิดแบบนี้
เมื่อตกลงเป็นเช่นนี้ข้าพเจ้าจึงต้องเก็บของใส่กระเป๋าเดินทางไปเรียนหนังสือก่อนที่โรงแรมเอวัน พัทยาเหนือ โดยความอนุเคราะห์ของท่านผู้อำนวยการ ในฐานะประธานข่ายงานฯ ที่ต้องไปเปิดงาน  ที่ได้กรุณารอข้าพเจ้าที่ติดภารกิจสอนจนถึงในตอนเย็นของวันอังคาร แล้วออกเดินทางไปด้วยกันกับน้องที่เพชรบุรี จึงขอขอบพระคุณ ณ ตรงนี้อีกครั้ง
มิฉะนั้นข้าพเจ้าคงต้องตุเลงๆ ขึ้นๆ ลงๆ รถตู้ไปจนถึงโน่นนนพัทยา …. หากเป็นเช่นนั้นคงต้องร้องเพลง โอ้….พัทยาลาก่อน
น้องเมทของข้าพเจ้ามาจากศูนย์บรรณสารและสื่อการศึกษา ม.วลัยลักษณ์ ทำงานออกแบบหน้าตาของสื่อต่างๆ ในมหาวิทยาลัย จบจากคณะมัณฑนศิลป์ ม.ศิลปากรแล้วก็เป็นญาติของพี่คนหนึ่งรู้จัก  ถือเป็นความโชคดีของข้าพเจ้าที่เวลาไปไหนมักพบญาติไม่ว่าทางใดทางหนึ่ง
เออนะโลกแคบกว่าที่เราคิด
กิจกรรมนี้เริ่มตั้งแต่วันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ.2553 โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.นรงค์ ฉิมพาลี ผู้อำนวยการสำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยศิลปากร ในฐานะประธานข่ายงานฯ เป็นผู้เปิดการอบรม โดยได้บอกเล่าความเป็นมาของโครงการ ความเป็นไปและความคาดหวังที่จะให้เกิดขึ้นกับทุกคน และมอบหมายภารกิจต่อให้อาจารย์ ดร.พฐา สุวรรณรัตน์ ผู้อำนวยการศูนย์บรรณสารและสื่อการศึกษา มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ในฐานะกรรมการอำนวยการฯ และตัวแทนของข่ายงานฯ         ที่จะดูแลพวกเราทั้งในประเทศและต่างประเทศ รวมทั้งพี่น้องผู้จัดการอบรมที่มีคุณวันทนา กิตติศรีวรคุณ รองผู้อำนวยการสำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยบูรพา เป็นหัวหน้าทีมคณะทำงานที่ช่วยเหลือให้ข้อมูลพวกเราทั้งก่อน ระหว่างและกระทั่งหลังการอบรม
เรื่องแรกที่พวกเราต้องฟังการบรรยายคือเรื่อง ยุทธศาสตร์โลก ยุทธศาสตร์ไทย : ปัจจัยที่มีผลต่ออุดมศึกษา โดย อาจารย์ธนิตสรณ์ จิระพรชัย จากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีธนบุรี  เสนอแนวคิดในการบริหารองค์กร โดยผู้บริหารต้องรู้จักศึกษาความเป็นไปของโลก ใช้การคิดแบบ
Think globally – Act Locally  เปรียบเหมือนการคิดที่ใช้การมองแบบนกแล้วทำอย่างหนอน ผู้บริหารต้องมองให้รอบด้าน ทุกทิศ คิดให้รอบคอบ โลกมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา Alvin Toffler เขียนหนังสือทำนายอนาคตโลก “Future Shock” เมื่อปี 1970, “The Third Wave” เมื่อปี 1980 และ “Powershift” เมื่อปี 1990 Powershift: Knowledge, Wealth and Violence at the Edge of the 21st Century – ค.ศ. 1300 คลื่นลูกที่หนึ่ง : ปฏิวัติเกษตรกรรม – ค.ศ. 1800 คลื่นลูกที่สอง : ปฏิวัติอุตสาหกรรม – ค.ศ. 1965 คลื่นลูกที่สาม : ปฏิวัติสารสนเทศ – ค.ศ. 2004 ยุคที่ 8 ตามศาสตร์ฮวงจุ้ย ตะวันออกจะรุ่งเรืองต่อเนื่อง 20 ปี
การทำงานต้องถามตัวเองว่า why  เพื่อหาปรัชญา what และ how เพื่อหาวิธีการ เพื่อที่จะเรียนรู้ และหรือเลียนแบบ  เพราะการรู้จักตนเองจะทำให้เราเข้าใจสิ่งต่างๆ ทั่วทั้งองค์กร
เริ่มจากการมองคนในองค์กรว่าเป็นแบบไหน เช่น หากคนในองค์กรมีลักษณ์คงที่ (stable state) คนที่ทำหน้าที่ผู้บริหารต้องรู้จักวิธีการที่ทำให้ผู้นั้นทำงานให้เต็มศักยภาพ (potential) ไม่ว่าด้วยการส่งไปอบรม หรือพัฒนาด้านใดด้านหนึ่ง ก่อนส่งไปอบรม ฯลฯ ก็ต้องรู้จักตั้งวัตถุประสงค์ว่าจะให้ผู้นั้นกลับมาทำงานอะไร ให้คุ้มค่ากับงบประมาณที่ส่งไป ทั้งนี้ผู้บริหารต้องรู้จัก เข้าใจใน 3 เรื่องคือ คน คลังและแผน โดยมีปัจจัยที่เชื่อมโยงเป็นผลกระทบซึ่งกันและกัน แล้วนำไปสร้างเป็นกลยุทธ์ ด้วยคำนึงถึง
1.  ความแตกต่างของคนในแต่ละยุคสมัยที่อยู่รวมกันในองค์กร ซึ่งมีความคิดที่ต่างกัน เช่น
Baby Boom         มีความมุ่งมั่น อดทนและมีความตั้งใจ  เปรียบเป็นควายรู้
Gen X                   ความสำเร็จอยู่ที่งานที่ต้องมีความท้าทาย มีความตื่นเต้น
Gen Y                    ความเปลี่ยนแปลงคือความสำเร็จ    เปรียบเป็นควายแรง
ดังนั้นการทำงานจึงควรจับคู่การทำงานระหว่าง ควายรู้ กับ ควายแรง
2. ความคิดสร้างสรรค์ ทำให้องค์การเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้เพื่อป้องการการย่ำอยู่กับที่หรือซ้ำรอยเดิม  หากองค์กรมีบุคลากรที่ไม่รู้จักเรียนรู้จำนวนมากจะเป็นอุปสรรคของการสร้างความชำนาญ รวมทั้งความก้าวหน้าขององค์กร
3. การยอมรับในตัวตนขององค์กร ต้องรู้จักยอมรับถึงข้อจำกัดที่อาจเกิดมากจากข้อ 1 และ 2 แล้วนำมาแก้ไข ถือเป็นวิธีการบริหารความเสี่ยง  รู้จักการผสานกำลัง (synergy) ขจัดอุปสรรคต่างๆ แก้ไขด้วยการสื่อสารที่ดีให้คนในองค์การเข้าใจตรงกันให้มากที่สุด
คนที่เป็นหัวหน้า                 ถูกประเมินด้วย competency
คนที่เป็นลูกน้อง  ถูกประเมินด้วย performance
แต่คนที่เป็นหัวหน้าต้องมีทั้ง competency และ performance
งานบุคคล (HR-Human Resources) มีความสำคัญต่อองค์กรอย่างมาก ในการสร้างให้บุคลากรทุกคนเห็นความสำคัญของการเข้าไปมีส่วนร่วมในการสร้าง LO – Learning  Organization (องค์กรแห่งการเรียนรู้)
4.  ปัจจัยที่สนับสนุนการทำงานของผู้บริหาร เช่น ต้องเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง ต้องมีใจและมีน้ำใจ มีการทำแผนยุทธศาสตร์ที่ชัดเจน มีทิศทางของการสร้างร่วมกัน และคำนึงถึงผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในองค์กร  มีความต่อเนื่องของงบประมาณ  โดยต้องเปิดใจ ใช้การมองในลักษณะของการให้คนนอกเข้ามามองลักษณะขององค์กร
5.  ศึกษาและใช้แนวคิดทางการบริหาร เช่น ไคเซ็น เป็นการพัฒนาระบบการทำงาน แล้วไปพัฒนาคน เป็นการสร้าง core value  การปรับปรุง ซึ่งจะปรับปรุงอยู่ตลอดเวลา เป็นหน้าที่ของทุก ๆ คน ตั้งแต่ผู้บริหารระดับสูง จนถึงระดับปฏิบัติการ ที่ต้องช่วยกันสร้างอัตลักษณ์ (ภาพรวม) และเอกลักษณ์ (ตัวเรา) ถือเป็นวัฒนธรรมองค์กร  หากจะให้มีความยั่งยืนนั้นต้องอาศัยระบบการประกันคุณภาพ ซึ่งเป็นการประกันว่ามาตรฐานจะไม่ตกลงไป  การบริหารงานในองค์กรต้องมองเห็นเป็นภาพรวมทั้งองค์กรในทุกเรื่องให้เป็นภาพรวมเดียวกัน ขณะที่ก็ต้องสามารถแยกแต่ละเรื่องว่าเรื่องที่ทำนั้น มีเหตุผลหรือแก้ปัญหาในเรื่องใด ซึ่งผู้บริการต้องรับผิดชอบในเรื่องนี้ รวมทั้งรู้จักสร้างหรือทำงานในลักษณะของแผนรับ เพื่อแก้ไขปัญหา และแผนรุก เพื่อให้เป็นไปตามเป้าหมาย
และสรุปจบท้ายด้วยการเล่ากรณีศึกษาของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ที่ผู้บริหารมหาวิทยาลัยทุกระดับชั้นเข้าใจคนในองค์กรที่มีความแตกต่างกันในแต่ละ generation เพื่อรองรับการเติบโตของมหาวิทยาลัยในอนาคตด้วยการ
1.       การสร้างนักคิด  โดยให้มีความคิดในเชิงระบบ มองรอบๆ ตัว รู้จักการตัดสินใจที่ใช้ความฉลาดและสารสนเทศ  และมีการสื่อสารที่ดีในองค์กร
2.       มีทิศทางขององค์กรที่ชัดเจน มีวิสัยทัศน์ และทุกจุดของงานต้องสร้าง KPI เข้าไปกำกับเพื่อให้องค์กรมุ่งไปสู่วิสัยทัศน์ที่ตั้งไว้  หากไปยังไม่ถึงก็ยังไม่ต้องเปลี่ยน
3.       มีระบบเฝ้าติดตาม (Motoring) ที่พร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลง มีการวิเคราะห์  SWOT และอย่าส่งปมปัญหาไปให้หน่วยงานถัดไปต่อจากเรา
ตอนฟังสนุกชะมัด หัวเราะกันเอิ๊กอ๊ากถูกอกถูกใจ แต่ตอนเขียนสรุปนี่สิ เหอเหอ กว่าจะแกะลายมือและแคะออกมาได้ สมกับที่อาจารย์บอกว่าประมาณว่าถึงเอาสไลด์ผมไปแต่ลีลาไม่ได้มาด้วยค๊าบ …. เลยจำได้แค่นี้ค่ะ
เนื่องจากงานที่รับภาระมีทั้งงานในฐานะหัวหน้าฝ่ายบริการ และงานที่ต้องดูภาพรวมของห้องสมุดจึงไม่รู้สึกแปลกใจในแง่มุมของท่านวิทยากร เพราะหน่วยงานจะมีคณะกรรมการมากเท่าไร มีโครงการเยอะแยะขนาดไหน ไม่ว่าจะเป็นเรื่อง Plan KM HR QA RM KPI … อะไรอีกล่ะ เขียนบ่นไปหลายครั้งแล้วนี่หว่า…. จำได้
แต่หากขาดการมองแบบภาพรวมจะไม่เห็นทิศทาง ยิ่งมีหลายกลุ่มแล้วการทำงานไม่สอดรับ ไม่สามารถตอบคำถามของทั้งองค์การได้ รวมทั้งไม่สามารถดึงของอีกส่วนหนึ่งมาเพิ่มความแข็งแกร่งให้กับอีกส่วนหนึ่ง หรือตัดทอนส่วนเกิน กระทั่งพัฒนาส่วนที่มีข้อจำกัด มันก็จะทำให้ขาดๆ เกินๆ โล้นๆ โล่งๆ ซึ่งไม่สวยงาม
งานแบบนี้หนักยิ่งกว่าน้ำหนักที่แบกอยู่นะฮ้า…..