ตลาดในคลองเจดีย์บูชา สมัยรัชกาลที่ 4 ภาพนี้ เป็นภาพจากสมุดภาพของฟูเนโร
ซึ่งปัจจุบันเก็บรักษาที่พิพิธภัณฑ์กีเมต์ ปารีส และไม่อนุญาตให้ถ่ายเอกสาร
อ.โลรองต์ เอนเกง (Laurent Hennequin)[1] ได้ขออนุญาตบันทึกภาพจากต้นฉบับ
ด้วยกล้องดิจิตอล โดยไม่ใช้แฟลช เมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม 2549
ภาพนี้สันนิษฐานว่าฟูเนโรน่าจะถ่ายเอง เมื่อคราวที่เดินทางเข้ามาในไทย
ระหว่าง พ.ศ. 2434-2435 (ค.ศ.1891-1892)
ภาพนี้ไม่มีในเอกสารวิจัยของฟูเนโร แต่มีนักเขียนคนอื่นอ้างอิงว่าเป็นภาพของเขา
เป็นภาพบรรยากาศในคลองเจดีย์บูชา ซึ่งมีตลาดอยู่ริมคลอง โดยฟูร์เนอโรบันทึกไว้ว่า
“คลองพระปฐม ตลาดขายผัก” ในภาพจะเห็นเพิงหลังคามุงจากบนฝั่งคลองบันไดท่าน้ำ
ที่มีผู้คนขนของขึ้นมาเรียงรายและเรือค้าขายที่มีประทุนหลังคามุงด้วยจาก
จอดเรียงรายเต็มคลองมองไปไกลสุดสายตา แสดงให้เห็นถึงความคึกคักของตลาดแห่งนี้
ฝั่งขวา คือ บริเวณที่เป็นที่ตั้งของพระราชวังปฐมนคร
หรือบริเวณเทศบาลเมืองนครปฐม ที่รื้อลงไปก่อนแล้วในปัจจุบัน (2562)
ภาพนี้สันนิษฐานว่า เป็นส่วนหนึ่งของ “ตลาดพระปฐมเจดีย์”
ที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงกล่าวถึงในเอกสารตรวจราชการ
เมืองนครไชยศรี ร.ศ.117 แต่ภาพนี้น่าจะถ่ายก่อนโดยสันนิษฐานว่า
ถ่ายระหว่าง พ.ศ.2434-2435 บรรยากาศจึงไม่เหมือนที่สมเด็จฯ
ได้ทอดพระเนตรเมื่อ พ.ศ.2441 ที่ว่า
“…ตลาดพระปฐมเจดีย์นี้ตั้งอยู่ 2 ฟากคลองเจดีย์บูชาตั้งแต่บริเวณวัดพระปฐมเจดีย์
ตลอดลงไปยาวตามลำคลองประมาณ 10 เส้นปลูกเป็นโรงหลังคามุมจาก
เครื่องผูกบ้างเครื่องสับบ้าง ฝั่งละ 2 แถว มีทางเดินกลางกว้าง
ประมาณ 4 ศอก…ที่ริมคลองฝั่งใต้เป็นที่หลวงก็เปนตลาดไปแต่มุมด้านน่าพระราชวังคือ
มีผู้เข้าอยู่แลต่อพะเพิงที่เพิงพลพระราชวังเอาเปนร้านตลาด
ตลอดที่ถนนริมฝั่งคลองพระราชวังออกมาก็มีผู้ปลูกเปนร้านชำทำนอง
ที่น่าวัดสุทัศน์ขายของบริโภคต่างๆ อีกแถว 1 แต่มุมพระราชวังลงไป
ตามลำคลองราษฎรปลูกเปนโรงจาก ทำเปนร้านขายของตลอด
ร้าน 1 ยาวประมาณ 8 ศอก เช่ากันถึงเดือนละ 10 บาท 12 บาทอย่างต่ำเพียง 5 บาท…”
………………………………………….
ข้อมูลอ้างอิง
อุษา ง้วนเพียรภาค, บรรณาธิการ. อวดภาพเก่าเล่าความหลัง. นครปฐม : พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์, 2550.
[1] อ.โลรองต์ เอนเกง (Laurent Hennequin) คือ อดีตอาจารย์ประจำภาควิชาภาษาฝรั่งเศส ตณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ซึ่งท่านได้เสียชีวิตลงด้วยอุบัติเหตุอันน่าสลดใจ ด้วยเหตุถูกกระแสไฟฟ้าที่รั่วจากป้ายไฟ ซึ่งตั้งอยู่บริเวณซึ่งมีน้ำท่วมขัง ณ ปั๊มน้ำมันแห่งหนึ่งในเขตเทศบาลนครนครปฐม