โกร้จยาม
จำได้ว่าครั้งหนึ่งเคยถูกถามว่า “รู้ไหมว่าหนังสือเล่มนี้ชื่อหนังสืออ่านยังไง และความหมายของมันคืออะไร” ซึ่งผู้ถามบอกว่าหนังสือชื่อแปลกตาพวกนี้มันน่าสนใจดีนะ ชวนให้อยากรู้ว่ามันคือหนังสืออะไร ตอนที่ฟังก็ทำให้เราเกิดเอ๊ะ?? สงสัยว่าแล้วจริงๆ มันคือหนังสือเกี่ยวกับอะไรอะไร ซึ่งเมื่อเวลาผ่านไปเราก็ลืมหนังสือชื่อนั้นไปซะสนิท จนวันหนึ่งเมื่อได้รับหนังสือบริจาคเข้าหอสมุดฯ เพื่อเผยแพร่เล่มหนึ่ง ที่พออ่านแค่ชื่อแล้วทำให้เรารู้สึกสะดุด ชวนให้นึกถึงเรื่องหนังสือชื่อแปลกที่เคยถูกถาม พอลองอ่านชื่อหนังสือดู ก็ยังไม่แน่ใจว่าอ่านถูกหรือไม่ ความสงสัยทำให้เราต้องรีบหาข้อมูลทันที
“โกร้จยาม” อ่านว่า โกร้-จยาม
หนังสือที่พูดถึงนี้ชื่อว่า โกร้จยาม : วงเครื่องสายมอญ เขียนโดย อาจารย์ ดร.พจณิชา ฤกษ์สมุทร เป็นหนังสือเกี่ยวกับชนชาติมอญ และวงดนตรีมอญ ที่นอกจากวงปี่พาทย์มอญที่ใช้ในพิธีกรรมและการแสดงมอญรำแล้ว ยังมีวงเครื่องสายมอญซึ่งคนมอญใช้บรรเลงในพิธีกรรม บรรเลงประกอบการขับร้องเพลงทะแยมอญ หรือบรรเลงเพื่อการรื่นเริงในโอกาสจัดงานหรือในเทศกาลต่างๆ วงเครื่องสายมอญนี้ ภาษามอญเรียกว่า “วงโกร้จยาม”
วงโกร้จยาม ประกอบด้วยเครื่องดนตรี 5 ชิ้น คือ
- โกร้ (ซอมอญ) เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสี มีรูปร่างคล้ายไวโอลิน มี 3 สาย เกิดเสียงได้ด้วยการสี มีคันชักอิสระ
- จยาม (จะเข้มอญ) เป็นเครื่องดนตรีประเภทดีด มีรูปร่างคล้ายจระเข้ มี 3 สาย วางเป็นแนบราบเพื่อให้เกิดความสะดวกในการบรรเลง ใช้ไม้ดีดที่ทำจากกระดูกสัตว์หรืองาช้าง
- อะโล้ด (ขลุ่ยมอญ) เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องเป่า มีรูกลวงตลอดเลา ด้านหลังเจาะรูกลมเรียงตามความยาวของเลา จำนวน 7 รู
- ปุงตัง (กลองมอญ) เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตี ลักษณะคล้ายกลองสองหน้าของดนตรีไทยที่มีขนาดเล็ก
- คะเด (ฉิ่งมอญ) เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตี ใช้กำกับจังหวะในวงโกร้จยาม คล้ายถ้วยชา มี 2 ฝา
และสำหรับในการบรรเลงเพลง วงโกร้จยาม ในปัจจุบันสามารถเพิ่มซอด้วง กรับ ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีไทยเข้าไปด้วยเพื่อให้ วงโกร้จยาม มีความสมบูรณ์มากขึ้น
เรื่องชื่อของวงดนตรีเครื่องสายมอญนี้ มาจากการนำเอาเครื่องดนตรีหลัก คือ ซอมอญ (โกร้) และจะเข้มอญ (จยาม) เป็นเครื่องดนตรีดำเนินทำนอง มาเป็นชื่อของวงเครื่องสายประเภทนี้ ทำนองเดียวกับวงเครื่องสายไทยที่เรียกวงดนตรีที่มีซอ มีจะเข้ เรียกว่าวงเครื่องสาย แม้จะมีเครื่องดนตรีอื่น ๆ มาประสม เช่น มีขลุ่ย กลอง ขิม ฉิ่ง โทน แต่เรียกว่าวงเครื่องสายไทย
วงโกร้จยาม เป็นวงดนตรีที่ใช้สำหรับบรรเลงในพิธีกรรม และการขับขับกล่อมเพื่อสร้างความรื่นเริงให้กับคนในสังคม เครื่องดนตรีในวงโกร้จยามได้ปรับเปลี่ยนให้เข้ากับบริบทของพื้นที่และยุคสมัย ผ่านการแพร่ประจายทางวัฒนธรรม
ไว้มีโอกาสจะนำหนังสือที่มีชื่อแปลกและน่าสนใจ มาแนะนำแบ่งปันความรู้กันค่ะ