วิถีมอญนครชุมน์

เมื่อปลายเดือนมีนาคมที่ผ่านมา มีโอกาสได้ไปร่วมงาน “เสวนาสืบค้นภูมิปัญญา และฐานวัฒนธรรมท้องถิ่น เพื่อนำมาต่อยอดสู่การเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชน” ณ วัดใหญ่นครชุมน์ อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี เป็นโครงการที่ส่งเสริมและยกระดับทางเศรษฐกิจของชุมชน ซึ่งชุมชนนครชุมน์นั้น มีต้นทุนและมีความเข้มแข็งทางวัฒนธรรม ปกติจะจัดช่วงสงกรานต์ แต่เนื่องจากมีการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 จึงมีการเลื่อนมาเรื่อย ๆ

เรามาเรียนรู้ว่าวิถีมอญนครชุมน์นั้น ในเรื่องของการกินว่าเป็นอย่างไรกันบ้าง ซึ่งภายในงานมีการทำอาหารมอญหลายอย่าง เช่น แกงส้มผักพื้นบ้านตามฤดูกาล มีแกงบอน แกงไก่กับกล้วยดิบ (ปกติต้องมีแกงมะตาดด้วย แต่ช่วงนี้ไม่มีผลอ่อนมะตาด) และยังมีลูกขนุนอ่อนต้ม กินกับน้ำพริก มีทอดหัวปลี เป็นต้น

ส่วนเครื่องดื่มน้ำสมุนไพร  มีน้ำดอกอัญชัน น้ำมะตาด โดยหลอดดูดน้ำดื่มสมุนไพรนั้น เป็นวัสดุจากธรรมชาติ คือ ต้นอ้อ และมีอาหารที่สำคัญและขาดไม่ได้คือ ข้าวแช่มอญ การทำข้าวแช่ในงานสงกรานต์แบบมอญซึ่งปกติจัดขึ้นตั้งแต่ตี 4 ของวันที่ 13 เมษายน  ทั้งชาวบ้านที่อยู่อาศัยในหมู่บ้านและพวกที่กลับมาเยี่ยมบ้านในวันสงการณ์ ก็จะตื่นขึ้นมาทำข้าวแช่ เพื่อนำไปไหว้นางสงกรานต์ ทำบุญที่วัด และไว้กินเอง

การทำข้าวแช่เป็นประเพณีของชาวมอญในชุมชนมอญนครชุมน์ และในงานมีการจัดสำรับข้าวแช่ไว้อย่างสวยงาม ข้าวแช่ลอยด้วยน้ำดอกมะลิหอม ๆ ข้าวแช่ หรือข้าวสงกรานต์ที่คนมอญเมืองไทยเรียกว่า “เปิงซังกราน” ส่วนมอญแท้ ๆ นิยมเรียก “เปิงด้าจก์”  ที่แปลตรงตัวว่า ข้าวน้ำ (องค์ บรรจุน. 2553: 75)

เครื่องข้าวแช่ กับข้าว หรือเครื่องเคียง ที่รับประทานกับข้าวแช่ ส่วนใหญ่รสชาติมักออกไปทางรสเค็ม ๆ หวาน ๆ ได้แก่

• ปลาผัดหวาน หรือภาษามอญ เรียกว่า ก๊ะเจีย
• หัวผักกาดผัดกะทิ หรือภาษามอญ เรียกว่า ดั๊บร่าย
• หมูผัดหวาน หรือภาษามอญ เรียกว่า ซุนเจีย
• ยำมะม่วง หรือภาษามอญ เรียกว่า อะว้อดเกริ๊ก
• ยำขนุนอ่อน หรือภาษามอญ เรียกว่า อะว้อดอะเนาะ

สามารถดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่  https://www.facebook.com/suslibrary/photos/a.838110082942613/3970143703072553/

ภายในงานมีการสาธิตการทำขนมข้าวเหนียวแดกงา หรือภาษามอญ เรียกว่า กวานหะเปียง  โดยตำข้าวเหนียวนึ่งสุกใส่ในครกไม้ (สำหรับตำข้าว) ต้องตำพร้อม ๆ กันหลายคน ขณะตำก็ต้องมีคนคอยพลิกก้อนข้าวเหนียวพร้อมโรยเกลือ โรยงาคั่วบดละเอียดลงในครก ตำให้ผสมเป็นเนื้อเดียวกัน ตัดเป็นชิ้น ๆ คลุกน้ำตาลปี๊บหรือน้ำตาลทราย โรยมะพร้าวขูด  พร้อมเสิร์ฟ

นอกจากนั้นยังมีการแสดงต่าง ๆ  เช่นการตีกลอง การรำมอญเพื่อความสนุกสนาน และการรำมอญหน้าโบสถ์ เพื่อเป็นการบวงสรวงเทวดา และเป็นศิริมงคล ซึ่งเป็นการแสดงเล็ก ๆ ที่สวยงามและสร้างความประทับใจแก่ผู้ชม

กินอยู่ดูมอญ หรือภาษามอญ เรียกว่า เจี๊ยโม่งโร่งโม่นเดิง ในต.นครชุมน์ อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรีนั้น โดดเด่นในด้านอัตลักษณ์ เป็นที่น่าชื่นชม เพราะว่าจากการสืบค้น หรือการสอบถามผู้รู้แวดวงมอญหลาย ๆ ท่าน ชุมชนมอญนครชุมน์ ยังคงเป็นแหล่งเรียนรู้และศึกษาได้ต่อ ๆ ไปไม่มีเหตุการณ์ใดเปลี่ยนแปลงยังคงเดิมเหมือนกับทุก ๆ ปีเช่นในอดีต

ภาพประกอบ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

บรรณานุกรม

คมสรร จับจุ.  (2564). ผู้ประสานงานชุมชน. สัมภาษณ์, 27 มีนาคม.

ชลิต ลิ้มพระคุณ. (2564). อาจารย์โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยศิลปากร ฝ่ายประถม. สัมภาษณ์, 9, 24 เมษายน.

ฝัก ทุเครือ. (2564). ปราชญ์ชาวบ้าน. สัมภาษณ์, 27 มีนาคม.

องค์ บรรจุน. (2553). “ข้าวแช่ : ติดสินบนเทวดาขอให้ได้ลูก.” ศิลปวัฒนธรรม 31, 11 (กันยายน): 74-78.