วิทยานุกรมบรรณารักษศาสตร์

เมื่อหลายวันก่อน เดินไปหาหนังสืออ้างอิงในห้องอ้างอิง เพื่อจะหาข้อมูลเกี่ยวกับสารานุกรมทางด้านวิทยาศาสตร์มาประกอบเป็นตัวอย่างสำหรับการสอนในรายวิชาหนึ่ง จึงได้พบปะเจอะเจอกับหนังสือเล่มหนึ่งที่เคยได้ใช้ได้อ่านมาเมื่อนานแล้ว สมัยเข้าวงการเรียนบรรณารักษ์ใหม่ๆ จนมาทำงานช่วงแรกๆ จากนั้นแทบไม่เคยได้หยิบจับหนังสือเล่มนี้อีกเลย … หนังสือที่มีชื่อว่า

 

“วิทยานุกรมบรรณารักษศาสตร์ (A cyclopedia of librarianship)”

 

หนังสือเล่มนี้ (ปีพ.ศ. 2521) ผู้เขียนคือ อาจารย์จารุวรรณ สินธุโสภณ ซึ่งเป็นผู้คร่ำหวอดและเป็นผู้มีคุณูปการต่อวงการบรรณารักษ์เป็นอย่างมาก จะว่าไปหนังสือ “วิทยานุกรมบรรณารักษศาสตร์” นี้ ถือว่าเป็นหนังสือคำศัพท์ทางบรรณารักษศาสตร์ (ภาษาไทย) เล่มเดียวเลยก็ว่าได้ เพราะที่ผ่านมาก็ยังไม่เคยเห็นมีหนังสือคำศัพท์ทางบรรณารักษศาสตร์ (ภาษาไทย) ใดๆ เลย

 

ในสมัยนั้นจำได้ว่า ตอนเรียนบรรณารักษศาสตร์ จะใช้หนังสือคำศัพท์ที่เป็นภาษาอังกฤษที่ชื่อว่า A.L.A. glossary of library terms  ส่วนภาษาไทยก็จะได้เล่มนี้แหละที่เป็นคำภีร์คำศัพท์ ซึ่งรวบรวมคำศัพท์ประมาณ 640 กว่าคำที่เกี่ยวกับเรื่องของห้องสมุด ทั้งงานเทคนิคและบริการ เป็นคำศัพท์ภาษาอังกฤษ และอธิบายคำเป็นภาษาไทย โดยเรียงตามลำดับอักษรของคำศัพท์ภาษาอังกฤษ A-Z  และท้ายเล่มมีดรรชนีคำศัพท์ ซึ่งอาจารย์อธิบายไว้ว่า ดรรชนีนี้ไม่ใช่คำแปล แต่เป็นคำหลักที่จัดเข้าลำดับในวิทยานุกรม การใช้จึงต้องเปิดดูคำหลักเพื่ออ่านเรื่องที่ต้องการ

 

นับว่าวิทยานุกรมบรรณารักษศาสตร์เล่มนี้มีประโยชน์มากจริงๆ แม้ว่าในปัจจุบันอาจมีเรื่องต่างๆ ในทางบรรณารักษศาสตร์ที่เพิ่มเติมหรือเปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่างมากแล้วก็ตาม

 

ก่อนหน้านี้ช่วงที่ต้องรับภารกิจเป็นหัวหน้าฝ่ายโสตทัศนศึกษา ได้มีแนวคิดที่จะจัดแสดงอุปกรณ์โสตทัศนศึกษาที่ไม่เป็นที่รู้จักแล้วในปัจจุบัน บริเวณพื้นที่โถงของฝ่ายโสตฯ ยังได้นำหนังสือวิทยานุกรมฯ เล่มนี้มาจัดทำคำอธิบายอุปกรณ์ เพื่อเตรียมสำหรับการจัดแสดง เช่น เครื่องอ่าน Microfilm, Microfilm, Microfiche เป็นต้น

 

ในหนังสือวิทยานุกรมฯ ได้อธิบายในเรื่องของ Microfilm, Microfiche ไว้ว่า เป็นวัสดุที่เรียกว่า Microform ซึ่งเป็นวัสดุย่อส่วนเอกสารให้เล็กลงกว่าของจริงหลายๆ เท่า แล้วถ่ายทอดลงบนแผ่นฟิล์ม การอ่านจะต้องอ่านด้วยเครื่องอ่านที่จัดทำขึ้นเฉพาะ ไมโครฟอร์มมีหลายแบบ ได้แก่ 1) Microfilm ย่อข้อความในหน้าเอกสารลงบนฟิล์มภาพยนตร์หรือเล็กกว่านั้น หนังสือทั้งเล่มอาจมีความยาเพียงครึ่งหนึ่งของม้วนฟิล์มเท่านั้น   2) Microfiche คือแผ่นฟิล์มขนาด 4×6 นิ้ว แต่ละแผ่นสามารถบรรจุส่วนย่อจากหน้ากระดาษหนังสือได้ประมาณ 98 หน้า  …….

 

สุดท้ายคงต้องขอบคุณหนังสือเล่มนี้ ขอบคุณอาจารย์จารุวรรณ สินธุโสภณ ที่ได้รวบรวมคำศัพท์ต่างๆ ในทางบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ที่เป็นภาษาไทย ซึ่งเป็นพื้นฐานความรู้สำหรับใช้ประโยชน์…..

 

——————————————————

จารุวรรณ สินธุโสภณ.  (2521).  วิทยานุกรมบรรณารักษศาสตร์ (A cyclopedia of librarianship).  กรุงเทพฯ : สมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทย