จากเป็ดน้อยไร้เดียงสา…สู่สัญลักษณ์สากล

คุณพ่อคุณแม่หลายๆ คน คงปฏิเสธไม่ได้ว่าของเล่นยาง
ไอเทมยอดฮิตในอ่างอาบน้ำของเด็กน้อยแทบทุกครัวเรือนนานาชาติชิ้นหนึ่ง
ที่ต้องยกความดีความชอบให้ คือ น้องเป็ดสีเหลืองสดใสที่ลอยน้ำได้
ที่เวลาบีบก็จะส่งเสียงดังคล้ายเป็ด ก้าบ ก้าบ แถมบางครั้งยังพ่นน้ำใส่
สร้างเสียงกรี้ดกร้าดให้หนูน้อยในกาละมังเป็นที่สนุกสนาน

จากของเล่นลูกคน ไปจนน้องหมา
ของเล่นยาง เป็นผลผลิตจากการคิดค้นยาง
เริ่มมีขึ้นใน ทศวรรษ 1800 โดยนักเคมีอเมริกันชื่อ Charles Goodyear
ผู้ก่อตั้งบริษัทผลิตยางรถยนต์ Goodyear
หากแต่เมื่อแรกเริ่มผลิตเป็นยางตันแข็งๆ เป็นของเล่นที่ลอยน้ำไม่ได้
มักทำเป็นรูปสัตว์ตัวหนา สำหรับเด็กเล็ก หรือ ลูกหมาไว้กัดแทะ หรือ คาบเล่น

น้องเป็ดน้อยถือกำเนิด
ผ่านเวลามาเป็นร้อยกว่าปี ใน ค.ศ. 1931
ได้มีผู้ผลิตของเล่นยางเป็ดน้อยลอยน้ำสีเหลืองสดใสขึ้น
เพื่อเป็นเพื่อนให้เด็กๆ ได้สนุกสนานกับการอาบน้ำ
หรือ อีกนัยหนึ่งเป็นตัวช่วยสำหรับคุณแม่มือใหม่ มือเก่า
ให้จัดการกับเจ้าตัวเล็กในกาละมังได้ง่ายขึ้น

เจ้าเป็ดน้อยลอยน้ำเริ่มเป็นที่รู้จักแพร่หลายมากยิ่งขึ้นหลังปี 1970
เมื่อน้องไปปรากฏตัวบ่อยครั้งในรายการทีวี Sesame Street
รายการ Muppets show หรือ หุ่นเชิดมือของฝรั่ง
ที่ตัวละคนพันกว่าชีวิตนั้น มีทั้งคน สัตว์ ปีศาจ
อย่าง Elmo มอนสเตอร์ปีศาจขนแดง ไปจนกระทั่งนางฟ้า
ที่เชื่อว่าเด็กน้อยในวันนั้น รวมทั้งผู้ใหญ่หลายๆ คน
ยังจดจำความน่ารักสนุกสนานที่เต็มไปด้วยสาระประโยชน์
ของบรรดาเจ้าหุ่นมือเหล่านี้ได้เป็นอย่างดี

เป็ดน้อยผู้กล้า กลางจัตุรัสเทียนอันเหมิน
จากเป็ดยางลอยน้ำ สู่ดาราหุ่นมือ เจ้าเป็ดยางหน้าตาใสซื่อสีสดใส
ยังคงถูกพัฒนาไปอีกหลากรูปแบบ
ทั้งเป็นงานศิลปะ ในรูปแบบงานประติมากรรมขนาดยักษ์
กระทั่งกลายเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของการต่อสู้
จนเป็น ‘มีม’ ไวรัลที่โด่งดังแพร่หลายไปทั่วโลก
จากเหตุที่นักเคลื่อนไหวชาวจีน
นำภาพน้องเป็ดยางไปตัดต่อแทนภาพรถถัง
ซึ่งเป็นภาพข่าวการเมืองอันโด่งดังของ ‘ไอ้หนุ่มรถถัง’
หรือ ‘Tank Man’ ชายผู้ยืนประจันหน้ารถถังเพียงลำพัง
เมื่อ 33 ปีที่ผ่านมาในเหตุการณ์ประท้วงที่จัตุรัสเทียนอันเหมิน ปี 1989

เป็ดน้อยลอยไกลไป ขั้วโลกเหนือ
ค.ศ. 1990 เป็ดน้อยและผองเพื่อนของเล่นยาง 28,800 ตัว
ถูกส่งจากฮ่องกงเพื่อไปขายที่อเมริกาแต่ได้เกิดเหตุเรืออับปาง
ของเล่นยางเหล่านั้นถูกพัดพาไปในน่านน้ำหลายแห่ง
บางตัวลอยไปไกลถึงขั้วโลกเหนือ
แต่ในวิกฤตมักมีโอกาสเสมอ ขณะที่ผู้คนห่วงกังวลว่า
น้องเป็ดจำนวนมหาศาลนั้นอาจจะกลายเป็นขยะในน้ำ
แต่นักวิจัยก็ได้ใช้ประโยชน์จากน้องเป็ดเรือล่ม
ในการศึกษาเรื่องทิศทาง กระแสน้ำและ อื่นๆ

จากน้องเป็ดยางน้อย สู่เป็ดลมยักษ์
ค.ศ. 2007 ฟลอเรนเตน ฮอฟแมน (Florentijn Hofman)
ศิลปินชาวดัทช์ ได้สร้างงานประติมากรรมลอยน้ำชื่อ Rubber Duck
เป็นตัวเป็ดยางสูบลมขนาดใหญ่ มีสีสันสดใส
กล่าวกันว่าผลงานชิ้นนี้นับเป็น
งานศิลปะคอนเซปฌวลสาธารณะที่เตะตาที่สุดในโลกยุคปัจจุบัน
โดยเขานำเจ้าเป็ดยักษ์ไปเยือนเมืองต่างๆ กว่า 25 เมือง ใน 15 ประเทศทั่วโลก
เป็นเวลาต่อเนื่องยาวนานรวมเวลา 10 ปี ในปี 2017

คำว่าเป็ด  คือ การทุจริต น้องจึงถูกนำกลับสู่ภาคการเมือง
เมื่อเดือนเมษายน 2015 ที่ประเทศเซอร์เบีย
ประชาชนชาวเมืองหลวง ได้ใช้เป็ดยาง สูง 2 เมตร
เป็นสัญลักษณ์เพื่อคัดค้านการลงนามของรัฐบาลกับต่างชาติ
ในโครงการเกี่ยวกับที่ดินริมแม่น้ำในกรุงเบลเกรดนั้น
เพราะคำว่า Patka หรือ เป็ด ในภาษาเซอร์เบียน
เป็นศัพท์สแลง หมายถึงการทุจริต

น้องเป็ดลงถนน ณ จัตุรัสพุซกิน
เดือนมีนาคม 2017 คนรัสเซีย รวมทั้งอเล็กเซ นาวาลนี
ผู้ถูกตัดสิทธิ์ในการลงสมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดี
ต่างพากันลงถนนใช้เป็ดยางในการประท้วง
ที่จัตุรัสพุซกิน กรุงมอสโค เมืองหลวงของประเทศรัสเซีย
ซึ่งในวันนี้ก็ยังคงไม่มีสัญญาณใดบ่งว่า
ประเทศรัสเซียจะยุติการส่งกองทัพเข้าไปในยูเครน

แม่เป็ดและลูกน้อย เริงร่าในเทศกาลริมน้ำ
ถัดมาในปีเดียวกันนั้น ในเดือนกรกฎาคม 2017
Mama Duck แม่เป็ดยางพร้อมลูกเป็ดน้อย
ก็ได้ถูกนำมาลอยเด่นเป็นสง่าในงานเทศกาลริมน้ำ
ที่เมืองโตรอนโต ประเทศแคนาดา
แม่เป็ดตัวนี้เป็นเป็ดยางตัวใหญ่ที่สุดในโลก
สูงประมาณตึก 6 ชั้น ยาว 74 ฟุต กว้าง 64 ฟุต
หนักถึง 15 ตัน หรือ 15,000 กิโลกรัม

บทบาทของเป็ด ในวันต่อต้านการทุจริตสากล
หากจะนับว่าปี 2017 เป็นปีของพรีเซนเตอร์น้องเป็ดก็ไม่น่าจะผิดนัก
เพราะน้องถูกนำมาใช้แสดงออก ต่างกรรมต่างวาระ
นับจากต้นปี กลางปี จนปลายปี ในวันที่ ๙ ธันวาคม
ซึ่งเป็นวันต่อต้านการทุจริตสากล
ผู้คนที่โคโซโว ได้ออกไปประท้วงใกล้กับที่ทำการรัฐบาล
โดยใช้เป็ดเหลืองสูบลมขนาดใหญ่เป็นสัญลักษณ์ในการชุมนุม

เมื่อผู้ดีอังกฤษประท้วง แบบเป็ดเป็ด
ในการชุมนุมที่ลอนดอน เมื่อเดือนมิถุนายน 2019
เหล่าผู้ดีอังกฤษต่างใช้เป็ดน้อยเป็นสื่อ
ในการรณรงค์สนับสนุนให้อังกฤษอยู่กับสหภาพยุโรป (อียู) ต่อไป
รวมทั้งเรียกร้องให้นายกฯ ออกมาสื่อสารกับประชาชนโดยตรง

ถึงคราวเยาวชนไทย ร้องดังก้าบก้าบ
เมื่อกลุ่มเยาวชนผู้ชุมนุมและกลุ่มราษฎรไทย
ได้ออกมาเรียกร้องประชาธิปไตย เมื่อ พฤศจิกายน 2020
ได้มีการนำเป็ดยางสีเหลืองสดใสมาร่วมเคลื่อนไหวเพื่อเรียกร้อง
โดยมีทั้งเป็ดน้อย เรือเป็ด รวมทั้งเป็ดยาง
ที่กลายเป็นโล่กันน้ำฉีดและแก๊สน้ำตาจากตำรวจ

เรื่องราวของเป็ดน้อย
ผ่านจากโลกสนุกสนานของเด็กน้อยไร้เดียงสามายาวนาน
กระทั่งถูกนำมาใช้ในเชิงสัญลักษณ์ของการต่อสู้ได้อย่างไร
เชิญท่านที่สนใจติดตามรับฟัง
ในตอน จากเป็ดน้อยไร้เดียงสา…สู่สัญลักษณ์สากล เพิ่มเติมได้
ในรายการ SNC Library Podcast ซึ่งออกอากาศเมื่อ 11 ธันวาคม 2564
กดติดตามลิงค์ได้เลยค่ะ  https://anchor.fm/snclibrary/episodes/ep-e1bibfc

ขอบคุณข้อมูล
สองขา, น. (2564). เป็ดน้อย. นนทบุรี: มูลนิธิแฟมิลี่คลับ.
เป็ดยาง: จากสัญลักษณ์แห่งวัยเยาว์สู่งานศิลปะและการเมือง
จาก https://themomentum.co/big-yellow-duck

ขอบคุณภาพประกอบ
How the Rubber Duck Became a Thai Protest Symbol โดย Twitter user @badiucao
จาก  http://www.thaienquirer.com/…/how-the-rubber-duck…