ขนมเดือนสิบ
ช่วงนี้ที่ภาคใต้ จังหวัดนครศรีธรรมราช จะมีประเพณีสารทเดือนสิบ ซึ่งจะตรงกับวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 ของทุกปี สำหรับปีนี้ พ.ศ.2558 จะตรงกับวันจันทร์ ที่ 12 ตุลาคม หัวใจของการทำบุญเดือนสิบคือการจัด “หฺมฺรับ” [mrap] (หฺมฺรับ หรือ สำรับ) หมายถึง สำรับที่จัดขึ้นเพื่อใช้บรรจุขนมเดือนสิบ และสิ่งของอื่นๆ ในวันทำบุญเดือนสิบ เป็นการเตรียมอาหารคาวหวานบรรจุภาชนะไปถวายพระ ไปทำบุญเลี้ยงพระที่วัด ทำพิธีบังสุกุล อุทิศส่วนกุศลให้บรรพบุรุษ แก่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว มีการทั้งเปรตอุทิศส่วนกุศลให้วิญญาณที่ไม่มีลูกหลานมาทำบุญให้ สำหรับการจัด หฺมฺรับ ส่วนใหญ่จะใช้ของแห้งที่ใช้ในครัวเรือน อาหารแห้ง หมากพลู ยาเส้น และของใช้ประจำวัน
หัวใจของ “หฺมฺรับ” ที่เป็นเอกลักษณ์ขาดไม่ได้มีขนม 5 อย่าง คือ ขนมพอง ขนมลา ขนมบ้า ขนมดีซำ และขนมกง (หรือขนมไข่ปลา) ขนมพอง – เป็นสัญลักษณ์แทนเรือ แพ เพื่อให้ปู่ ย่า ตา ยาย และบรรพบุรุษที่ล่วงลับใช้สำหรับข้ามน้ำ ข้ามทะเล ไปสู่แดนสุคติ คือภูมิที่ถือว่าไปเกิดแล้วมีความสุขความสบาย ขนมลา – เป็นสัญลักษณ์แทนเครื่องนุ่งห่ม เป็นผ้าถักทอ พับ แผ่ เป็นผืนได้ เพื่อให้ปู่ ย่า ตา ยาย และบรรพบุรุษที่ล่วงลับใช้เสื้อผ้าอาภรณ์ เครื่องนุงห่ม ขนมบ้า – เป็นสัญลักษณ์แทนลูกสะบ้า เพื่อให้ปู่ ย่าตา ยาย และบรรพบุรุษที่ล่วงลับ ใช้เป็นอุปกรณ์การเล่นแทนสะบ้า เพื่อความสนุกสนานเพลิดเพลิน ซึ่งเป็นการละเล่นของภาคใต้ สำหรับไว้ใช้เล่นต้อนรับช่วงเทศกาลสงกรานต์ ขนมดีซำ – เป็นสัญลักษณ์แทนเงินตรา เพื่อให้ปู่ ย่า ตา ยาย และบรรพบุรุษ ที่ล่วงลับใช้แทนเงินจับจ่ายใช้สอย และขนมกง (หรือขนมไข่ปลา) เป็นสัญลักษณ์แทนเครื่องประดับ เพราะมีรูปทรงคล้ายกำไล แหวน เพื่อให้ปู่ ย่า ตา ยาย และบรรพบุรุษ ที่ล่วงลับ ใช้ตกแต่งแทนเครื่องประดับได้
ปัจจุบันการทำขนมเดือนสิบของชาวนครศรีธรรมราช ไม่ได้ทำกันทุกครัวเรือนเหมือนเช่นสมัยก่อน แต่จะมีการสืบทอดด้วยการรวมกลุ่มกัน ทำขนมเดือนสิบเป็นการค้าเป็นการเพิ่มโอกาสในการมีงานทำของคนในชุมชน เช่นคนในชุมชนบ้านศรีสมบูรณ์ หมู่บ้านขนมลาชื่อดัง ของจังหวัดนครศรีธรรมราช จากเดิมจะทำขายเฉพาะช่วงเทสกาลเดือนสิบ แต่ปัจจุบันจะขายดีตลอดปี ทำกันเป็นล่ำเป็นสันทั้งหมู่บ้าน จนได้ชื่อว่า “หมู่บ้านขนมลา” ประเพณีเดือนสิบได้จัดสืบเนื่องกันมาแต่โบราณ และเป็นงานเทศกาลประจำปีที่สำคัญและยิ่งใหญ่ที่สุดของจังหวัดนครศรีธรรมราช ความสำคัญและความยิ่งใหญ่ของการจัดงาน ทำให้งานนี้เป็นที่รู้จักกันดีทั่วไปในภาคใต้ รวมทั้งภาคอื่น ๆ ของประเทศ
การจัดงานเดือนสิบ เริ่มต้นขึ้นครั้งแรกที่สนามหน้าเมืองนครศรีธรรมราชในปี พ.ศ.2466 ปัจจุบันทางจังหวัดได้ย้ายสถานที่จัดงานเดือนสิบจากสนามหน้าเมือง ไปยังสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ 84 (ทุ่งท่าลาด) ตั้งแต่ปี 2535 ซึ่งเป็นสถานที่มีบริเวณกว้างขวาง ส่วนช่วงเวลา ที่จัดงานได้กำหนดเป็น 10 วัน 10 คืน โดยกำหนดให้ตรงกับช่วงเทศกาลทำบุญสารทเดือนสิบของทุกๆ ปี สำหรับในปีนนี้ กำหนดจัดขึ้นในวันที่ 6 ตุลาคม – 15 ตุลาคม 2558 ณ สวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ 84 ทุ่งท่าลาด อ. เมือง จ.นครศรีธรรมราช เชิญชวนผู้ที่สนใจไปเที่ยวงานกันนะคะ
ภาพประกอบขนมเดือนสิบ
ขอบคุณข้อมูล
ขวัญชนก บุปผากิจ. (2551). “ขนมเดือนสิบ เอกลักษณ์แห่งวัฒนธรรมสู่อาชีพของชุมชน.” เทคโนโลยีชาวบ้าน 20,438 (กันยายน): 106-107.
ชัยวัฒน์ สีแก้ว. (2557). “กตัญญูกตเวทีอัตลักษณ์เมืองคนดีแสดงออกผ่านประเพณีชิงเปรตเดือนสิบ.” สารนครศรีธรรมราช ฉ.พิเศษ (เดือนสิบ): 74-80.
พระครูสิริธรรมาภิรัต. (2555). “ประเพณีทำบุญเดือนสิบเมืองนครศรีธรรมราช.” สารนครศรีธรรมราช ฉ.พิเศษ (เดือนสิบ): 27-36.