อันเนื่องมาจากภาระมอบหมายให้ทำหน้าที่
บรรณาธิเกินนน เอ้ยยย บรรณาธิการ หนังสือคู่มือแนะนำสำนักหอสมุดกลาง
ในการนี้นอกจากจะต้องตรวจๆ แก้ๆ ไปๆ มาๆ นับไปนับมาก็หลายเดือน
กับน้องปู…สุนิศา แห่งวังท่าพระ ทำให้จากที่ไม่เคยรู้จักมักคุ้น
จนแม้กระทั่งชายหนุ่มนิรนามซึ่งบ่อยครั้งรับโทรศัพท์แทนน้อง
คงต่างจดจำเสียงปลายสายจากวังสนามจันทร์ได้อย่างยากจะลืม
เพราะโทรมาทีไร…งานเข้าทุกที หุหุหุ
การดังกล่าวเป็นเพียงส่วนหนึ่งในอีกหลากภารกิจ
ที่ต้องดำเนินการเพื่อให้หนังสือออกมาสวยงามสมตั้งใจ
เมื่อเนื้อหาพร้อม ภาพประกอบพร้อม ปกพร้อม ก็ถึงเวลาพาไปส่งโรงพิมพ์
ด้วยมิตรไมตรีที่ห้องสมุดกับโรงพิมพ์มีต่อกันมาเหนียวแน่น ยาววววนานนนน
ถึงขั้นร่วมหอลงโรงเป็นเขยเป็นสะไภ้หน่วยงานกันเลยทีเดียว
การได้หารือรายละเอียดในการจัดพิมพ์ต้นฉบับกับทางโรงพิมพ์
ทำให้ทราบว่าต้นฉบับซึ่งมีภาพ 4 สีสวยงามภายใน กับภาพปกที่มีเพียง 2 สี
น่าจะเป็นความไม่คุ้มทุนอย่างน่าเสียดาย จนเมื่อหารือความเห็นกันอยู่พักใหญ่
อิฉันก็เลยถือโอกาสขอความอนุเคราะห์คุณน้องที่โรงพิมพ์ช่วยออกแบบ
โดย Mix & Match ปกนอกและปกรอง รวมทั้งจัดวางข้อความตามหารือ
ให้เป็นตัวอย่างปก พร้อม Dummy ต้นฉบับ ให้อิฉันนำเสนอต่อที่ประชุมคณะทำงานฯ
ซึ่งต่างก็เห็นพ้องกันในความงามที่ค่อนข้างลงตัว หากแต่ให้ปรับแก้สีสันอีกเล็กน้อย
ด้วยความเป็นคุณหญิง…ตามที่พี่แมว อดีตหัวหน้าหอสมุดฯ ได้นิยามอิฉันไว้
และด้วยความที่อยากให้ปกซึ่งเป็นส่วนสัมผัสแรกสามารถสื่อสารกับผู้รับ
ภาพหัวเสาเสมาบนกำแพงวังท่าพระ ซึ่งท่านรองฯ อติวรรธน์ ออกแบบด้วยมุมมองที่น่าสนใจ
จึงเป็นจุดที่อิฉันเลือกนำมาสื่อสารตามความคิดเบื้องหลังภาพแบบศิลปินของท่าน
ซึ่งน้องปูได้ช่วยคัดลอกข้อความออกมาจากไลน์พร้อมแถมภาพประกอบประมาณนี้

จึงเป็นหน้าที่ของอิฉันที่จะต้องร่ายคำให้ได้ความ
เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่ปกงามๆ ทีมีผู้ร่วมกันสร้างสรรค์ถึง 3 ท่าน คือ
ท่านรองฯ อติวรรธ์ กับภาพปกเสมาหัวเสา ด้วยแนวคิดค่อนไปทางอนุรักษ์

น้องปู สุนิสา กับการจัดวางปกรองด้วยภาพงามๆ ของ 3 หอสมุด กับ 1 หอจม.เหตุ ในสไตล์โมเดิร์น

และพระเอกคนสำคัญ น้องรอง ศักรภพ จมูศรี (นามสกุลคุ้นๆ นิ ^^)
ผู้เอื้อเฟื้อ Mix & Match ให้งาน 2 แบบ ต่างสไตล์มาอยู่ร่วมกันได้อย่างงดงามลงตัว

เบื้องหน้าเบื้องหลังดังว่ามายืดยาวนี้จึงเป็นที่มาของ
การแสวงหาข้อมูลเพื่อสร้างเรื่องเล่าจากปก “เสมาหัวเสา…สถาปัตยกรรมจากปก”
ที่แม้เป็นเพียงการสร้างคำอธิบายภาพปกในเล่มคู่มือ ก็มิได้ไร้สาระในความคิดเห็นของอิฉัน
แต่ทั้งนี้ด้วยความจำกัดของพื้นที่ในเล่มคู่มือ หลายสิ่งอย่างจึงไม่สามารถบันทึกลง
อิฉันจึงนำมาขยายความให้ท่านที่สนใจได้ร่วมภาคภูมิใจกับชาวท่าพระ
ที่ได้มีโอกาสอาศัยอยู่ในรั้วรอบอันเป็นมงคลแห่งสถานที่
ซึ่งครั้งอดีตเคยมีฐานานุศักดิ์เป็นถึงวังเจ้าฟ้าแห่งสยามประเทศ

เสมาหัวเสา…สถาปัตยกรรมแห่งวังท่าพระ
วังท่าพระเป็นวังที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ ทรงสร้างเพื่อโปรดเกล้าฯ
พระราชทานแก่พระเจ้าหลานเธอสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนกษัตรานุชิต (เจ้าฟ้าเหม็น)
และใช้เป็นที่ประทับของพระบรมวงศานุวงศ์ต่อมาอีกหลายพระองค์
ด้วยเหตุที่วังแห่งนี้เป็นที่ประทับของเจ้านายชั้นเจ้าฟ้า
กำแพงวังจึงประกอบด้วยใบเสมาอันเป็นเครื่องหมายขัติยศักดิ์ว่า
ทรงเป็นชั้นเจ้านายครองเมืองตามโบราณราชประเพณี
เมื่อสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ได้รับพระราชทานให้ครอบครอง
และทรงเป็นเจ้านายพระองค์สุดท้ายที่ประทับ ณ วังแห่งนี้
เวลานั้นกำแพงวังชำรุดทรุดโทรมลงมากแล้ว
ต่อมาเมื่อมีการขยายถนนมหาราชและถนนหน้าพระลาน
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว
กำแพงวังจึงถูกรื้อลงด้วยบริเวณวังทั้งสองด้านถูกร่นขยับเข้า
สมเด็จฯ ท่านจึงทรงออกแบบและสร้างกำแพงวังด้านถนนหน้าพระลานขึ้นใหม่
ประกอบด้วยประตูและกำแพงคอนกรีตเสริมเหล็ก (Ferro – concrete)
ที่ออกแบบให้มีลักษณะคล้ายป้อมหรือเชิงเทิน มีใบเสมาประดับกำแพงตามฐานานุศักดิ์ดังเดิม

ส่วนประตูวังซึ่งทำใหม่ถึง ๒ ครั้ง เนื่องจากทรงประสงค์ให้บานประตูดูสูงใหญ่
จึงมีการปรับขนาดความกว้างให้สมดุลกับความสูง
ประตูมีลักษณะรูปทรงเป็น ๔ เหลี่ยม มีผนัง ๓ ด้าน
เล่นระดับความสูงของหลังคาซุ้มประตูจรดแนวกำแพงเป็น ๓ ระดับ
ความสูงที่ลดหลั่นกันมาจากประตูส่วนกลางและด้านข้างซ้าย-ขวา
ซึ่งเชื่อมต่อทอดเนื่องด้วยกำแพงโค้งด้านข้างลงมา
จนถึงแนวกำแพงเสมาด้านหน้าที่ทรงออกแบบเป็นแนวระนาบ ๓ มิติ
โดยแนวกำแพงด้านหน้านี้ทรงออกแบบหัวเสาเป็นเสมา ๘ เหลี่ยม
เพื่อให้รับกับแนวกำแพงประดับใบเสมา

ส่วนหัวเสาซุ้มประตูทรงออกแบบให้มีการเจาะช่องใส่ดวงประทีป
ทำให้เกิดความประสานกลมกลืน นอกจากนี้ยังมีหน้าต่างผนังด้านทิศใต้
ที่ช่วยให้มีแสงสว่างและมีการถ่ายเทอากาศบริเวณพื้นที่ใต้หลังคา
ส่วนผนังด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตกเจาะเป็นช่องทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า
ทำให้มีลวดลายคล้ายหน้าต่างช่องลมในสมัยสุโขทัยและอยุธยาตอนต้น

การที่ทรงออกแบบโดยมีรายละเอียดที่สอดรับกลมกลืนดังได้กล่าวมานี้
ทำให้เมื่อเปิดประตูวังออกก็จะแลเห็นท้องพระโรงวังท่าพระ
ซึ่งตั้งอยู่ภายในเป็นฉากหลังสร้างให้เกิดมุมมองอย่างมีมิติงดงาม

ประตูวังท่าพระที่ทรงออกแบบอย่างร่วมสมัยงดงามนี้
นับเป็นผลงานฝีพระหัตถ์อันทรงคุณค่าเพียงชิ้นเดียว
ที่ได้ทรงฝากไว้เป็นมรดกทางสถาปัตยกรรมแห่งวังท่าพระ
และเป็นเพียงหนึ่งในผลงานอันทรงคุณค่าอีกนับจำนวนไม่น้อย
ที่ทรงอุทิศเวลาให้แก่การสร้างสรรค์งานช่างหลากสาขา
ทั้งยังทรงเป็นกำลังสำคัญในการอนุรักษ์สืบทอดมรดกศิลปกรรมไทย
จนได้รับยกย่องให้เป็น “สมเด็จฯ ครูช่าง” ของช่างทั้งปวง
พระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถอันเป็นที่ประจักษ์นี้
ในวาระ 100 ปี พระชาตกาลของพระองค์
จึงทรงได้รับการยกย่องจากองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์
และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ในฐานะ “ บุคคลสำคัญของโลก”
———————————–
ข้อมูลจาก
ไทยโพสต์. บังอบายเบิกฟ้า สมเด็จครูช่างอันยากหา. ไทยโพสต์. [ออนไลน์]
[สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2557.] http://www.thaipost.net/node/37894..
มหาวิทยาลัยศิลปากร. วังท่าพระ. [ออนไลน์] [สืบค้นเมื่อ 10 ตุลาคม 2557.]
http://www.su.ac.th/king3/menu_wangthapra.swf.
มหาวิทยาลัยศิลปากร. หอสมุดสาขาวังท่าพระ. . กำแพงวังท่าพระและตุ๊กตาหินจีน. [ออนไลน์]
[สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2557.] http://www.era.su.ac.th/SUArch/Architech_1.htm..
วิกิพีเดีย. กำแพงใบเสมาเป็นเครื่องหมายขัติยศักดิ์ว่าทรงเป็นชั้นเจ้านายครองเมืองตามโบราณราชประเพณี. วิกิพีเดีย.
[ออนไลน์] [สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2557.] http://th.wikisource.org/wiki/ประชุมพงศาวดาร_ภาคที่_๒๖..